Fragment notatki:
dr Alina Naruniec
Konspekt wykładów z makroekonomii
Zakres tematyczny kolokwium makro 2:
8. Bank centralny i polityka monetarna
9. Inflacja i jej skutki
10. Bezrobocie
11. Koniunktura gospodarcza
12. Handel międzynarodowy i polityka handlowa
13. Międzynarodowy system walutowy i finanse międzynarodowe
14. Globalizacja procesów gospodarczych.
Poniższy materiał opracowano na podstawie:
R. Milewski, E.Kwiatkowski, „Podstawy ekonomii. PWN, Warszawa, 2006
S. Marciniak i inni: „Makro i mikroekonomia. Podstawowe problemy”, PWN, Warszawa,
2006,
D. Begg i inni: „Makroekonomia”, PWE, Warszawa, 2007,
B. Czarny, R.Rapacki, Podstawy ekonomii, PWE, Warszawa, 2002
E. Skawińska i In. Makroekonomia, PWE, Warszawa 2010
Temat 8 BANK CENTRALNY
Bank Centralny jest to instytucja, która dbając o to, aby pieniądz dobrze wypełnił swoje
funkcje – w imieniu państwa prowadzi tzw. politykę pieniężną, pomaga innym bankom i
nadzoruje ich działalność, a także jest bankiem państwa.
Dbając o jakość pieniądza, bank centralny kontroluje ilość pieniądza w gospodarce,
współpracuje z innymi bankami, może finansować wydatki państwa
Pięć podstawowych funkcji banku centralnego to:
•
emisja pieniądza gotówkowego,
•
kontrola obiegu pieniężnego,
•
refinansowanie i kontrola banków komercyjnych,
•
zarządzanie długiem państwowym i finansowanie deficytu budżetowego,
•
rozliczenia międzypaństwowe z zagranicą
Kontrola podaży pieniądza przez Bank Centralny:
Określenie przez bank centralny stopy rezerw obowiązkowych polega na ustaleniu
minimalnego stosunku rezerw w gotówce w kasie banku i rezerw w banku centralnym do
ogólnej sumy wkładów zgromadzonych w banku.
Podwyższenie stopy rezerw obowiązkowych wywołuje następujące efekty w sektorze
bankowym:
• ogranicza możliwości ekspansji kredytowej banków,
• obniża potencjalne zyski banków komercyjnych (ze względu na obniżenie rozmiarów
kredytu),
• mobilizuje banki komercyjne do ściągania wierzytelności od dłużników,
Do odwrotnych skutków prowadzi zmniejszenie stopy rezerw obowiązkowych (wzrost
aktywności gospodarczej).
Stopa dyskontowa jest to stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy
udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym.
Operacje otwartego rynku różnią się wyraźnie od zmian stopy rezerw obowiązkowych i
zmian stopy redyskontowej. Ich istota sprowadza się do pośredniego oddziaływania banku
centralnego na podaż pieniądza przez zwiększenie lub zmniejszenie możliwości kreacji
pieniądza kredytowego. Natomiast sprzedając lub kupując papiery wartościowe (weksle
skarbowe i obligacje państwowe) na otwartym rynku, bank centralny bezpośrednio wpływa
na rozmiary podaży pieniądza w gospodarce.
Sprzedaż papierów wartościowych przez bank centralny prowadzi do zmniejszenia pieniądza
w obiegu, czyli spadku podaży pieniądza.
Skupując zaś papiery wartościowe, bank centralny zwiększa podaż pieniądza na rynku
(następuje powiększenie bazy monetarnej).
Operacje otwartego rynku są najczęściej stosowanym, dość elastycznym i skutecznym
instrumentem polityki pieniężnej.
Bank centralny wykorzystuje instrumenty oddziaływania na podaż pieniądza w celu
prowadzenia polityki ekspansywnej lub restrykcyjnej.
Polityka ekspansywna polega na:
obniżeniu stopy rezerw obowiązkowych,
obniżeniu stopy redyskontowej,
skupie papierów wartościowych przez bank centralny
Działania te nastawione są na zwiększenie płynności banków komercyjnych i zwiększenie
podaży pieniądza w celu pobudzenia aktywności podmiotów gospodarczych.
Polityka restrykcyjna wymaga działań odwrotnych, czyli:
podniesienia stopy rezerw obowiązkowych
podniesienia stopy redyskontowej,
sprzedaży papierów wartościowych przez bank centralny
Prowadzi do zmniejszenia płynności banków komercyjnych, ograniczenia podaży pieniądza
w celu zmniejszenia aktywności podmiotów gospodarczych.
Temat 9
Inflacja i jej skutki
Inflacja to jest utrzymujący się wzrost poziomu cen. Nie każdy wzrost cen stanowi inflację
Miernikiem inflacji jest stopa inflacji.
Deflacja jest to utrzymujący się spadek poziomu cen.
Stabilność cen, która jest celem każdej gospodarki, jest to sytuacja, w której stopa inflacji jest
bliska zeru.
Przyczyny inflacji i jej rodzaje:
– popytowa
– kosztowa
Inflacja popytowa pojawia się w gospodarce w wyniku wzrostu zagregowanego popytu (C, I,
G). Poziom cen jest ciągnięty przez zwiększony popyt nabywców.
Inflacja kosztowa pojawia się w gospodarce w wyniku wzrostu kosztów produkcji
spowodowanych wzrostem cen np. energii lub płac. Poziom cen jest pchany przez koszty.
Nieoczekiwana inflacja powoduje w gospodarce znacznie więcej problemów w gospodarce
niż inflacja oczekiwana, ponieważ zmienia realną wartość pieniądza
Konsekwencje inflacji:
– Powoduje redystrybucję bogactwa i dochodów pomiędzy:
– pożyczkobiorcami
– pożyczkodawcami
– pracownikami na kontraktach terminowych
– pracodawcami
– Zniekształca relacje cenowe
– Powoduje wahania produktu i zatrudnienia
– Wpływa na alokację zasobów
► Dlaczego warto mierzyć inflację? Standard życia wielu ludzi zależy od znajomości stopy inflacji.
Nawet mała zmiana stopy inflacji prowadzi do miliardowych zmian w wydatkach rządu i
pracodawców.
Za podstawowy miernik inflacji uważa się stopę inflacji, która mierzy stopę zmiany przeciętnego poziomu cen i
zwykle podawana jest w ujęciu procentowym.
Ekonomiści stosują jeszcze bardziej szczegółowe mierniki inflacji:
► CPI - Indeks cen dóbr i usług konsumpcyjnych
► PPI - Indeks cen dóbr i usług produkcyjnych
► Deflator PKB – wskaźnik wszystkich cen dóbr i usług wchodzących w skład PKB.
Temat 10 Bezrobocie
Zasoby siły roboczej - część populacji w wieku produkcyjnym, która pracuje lub szuka pracy
Bezrobotni to część zdolnych do pracy zasobów siły roboczej, poszukujących pracy i
niezatrudnionych.
Stopa bezrobocia - odsetek siły roboczej, która nie ma pracy, lecz chce i może pracować
Wyróżniamy m.in. następujące rodzaje bezrobocia:
– bezrobocie frykcyjne
–
–
–
bezrobocie strukturalne
bezrobocie sezonowe
bezrobocie cykliczne
Bezrobocie frykcyjne utrzymuje się, gdyż potrzeba czasu, by dopasować podaż pracy do
popytu na pracę
• raczej krótkookresowe i dobrowolne
Bezrobocie strukturalne istnieje, ponieważ poszukujący pracy często:
• nie posiadają kwalifikacji poszukiwanych przez pracodawców
• nie mieszkają w regionach, gdzie posiadane przez nich umiejętności są
poszukiwane przez pracodawców
• Generalnie długookresowe, jest większym problemem niż bezrobocie frykcyjne
Bezrobocie sezonowe spowodowane jest przez sezonowe zmiany w popycie na pracę na
przestrzeni roku
Bezrobocie cykliczne występuje w okresach recesji wynika z niedostatku popytu na pracę.
Pełne zatrudnienie:
– ma miejsce wówczas, gdy występuje jedynie bezrobocie frykcyjne,
strukturalne lub sezonowe
– nie oznacza zerowego bezrobocia
– uwzględnia jedynie bezrobocie naturalne
Bezrobocie, które towarzyszy stanowi równowagi na rynku pracy nazywane jest bezrobociem
równowagi, bądź bezrobociem naturalnym. Podstawowymi typami bezrobocia
naturalnego są bezrobocie frykcyjne i strukturalne.
Koszty bezrobocia:
• Koszty osobiste
– utrata zarobków
– zwiększony stres
– utrata pewności siebie
– zwiększona skłonność do przestępczości, samobójstwa
• Koszt ekonomiczny
Temat 11 Cykl koniunkturalny
Pojęcie cyklu koniunkturalnego. Fazy cyklu1
Dochód narodowy, produkcja, konsumpcja, zatrudnienie i inwestycje, nie rosną
równomiernie; ich tempo wzrostu charakteryzuje się okresowymi wahaniami. Te okresowe
zmiany poziomu aktywności gospodarczej nazywamy cyklem koniunkturalnym.
Wyróżnia się zwykle cztery fazy cyklu:
• kryzys,
• depresję,
1
Podstawy ekonomii, R.Milewski, E.Kwiatkowski, PWN 2006
•
•
ożywienie i
rozkwit.
Między poszczególnymi fazami zachodzi związek przyczynowo-skutkowy, co oznacza, że
mechanizmy i procesy zachodzące w jednej fazie cyklu warunkują mechanizmy i procesy w
następnej fazie.
Przebieg cykli jest nieregularny. Cykle różnią się między sobą długością poszczególnych faz
oraz amplitudą wahań.
Faza kryzysu charakteryzuje się nadprodukcją, czyli przewagą podaży w porównaniu z
efektywnym popytem. Powoduje to spadek wielkości gospodarczych, przy czym tempo
spadku poszczególnych wielkości jest różne.
Faza depresji odznacza się względną stabilizacją gospodarki na obniżonym poziomie. W
pewnym momencie tej fazy gospodarka osiąga najniższy poziom - jest to tzw. dolny punkt
zwrotny.
Fazę ożywienia cechuje wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej. Gdy
wielkości te osiągną, w porównaniu z poprzednim cyklem, stosunkowo wysoki poziom,
zaczyna się
Faza rozkwitu, charakteryzująca się dalszym wzrostem poszczególnych wskaźników, ale już
w zwolnionym tempie. Dynamika poszczególnych wielkości jest zróżnicowana.
Górny punkt zwrotny zapoczątkowuje fazę kryzysu i nowy cykl.
fazy: A-B - kryzys; B-C - depresja;
C-D - ożywienie; D-E - rozkwit
Rozpiętość między górnym punktem zwrotnym a dolnym punktem zwrotnym określamy
mianem amplitudy wahań koniunkturalnych. Zwiększanie się amplitudy oznacza, że cykl ma
charakter bardziej wybuchowy, a jej zmniejszanie się oznacza złagodzenie przebiegu cyklu.
We współczesnej literaturze ekonomicznej zamiast wymienionych wyżej czterech faz cyklu
coraz częściej wyodrębnia się jedynie dwie fazy:
•
fazę spadkową (określaną też jako faza recesji), która łączy fazy kryzysu i depresji
(zastoju), oraz
•
fazę wzrostową (fazę ekspansji), łączącą ożywienie i rozkwit.
Interwencjonizm państwowy
Instrumenty i formy interwencjonizmu
Temat 12
Handel międzynarodowy i polityka handlowa
Znaczny spadek kosztów transportu i łączności spowodował gwałtowne zwiększenie się
obrotów handlowych.
Handel pozwala lepiej dzielić wyprodukowane dobra.
Handel pozwala efektywniej produkować. Otwarcie granic rozszerza rynek:
- wzmaga się konkurencja,
- rośnie produkcja i powstają korzyści skali, czyli zmniejsza się przeciętny koszt produkcji.
- handel pozwala osiągnąć jeszcze inne korzyści ze specjalizacji. Kraje posiadające przewagę
w wydajności w produkcji pewnych dóbr osiągają większe korzyści niż produkując
wszystkiego „po trochu”. Kraje osiągają tzw. korzyści komparatywne.
Polityka handlowa
Wolny handel – oznacza całkowicie nieskrępowaną wymianę międzynarodową. Jest to
związane z koncepcją liberalizmu gospodarczego.
Protekcjonizm oznacza – oddziaływanie na międzynarodową wymianę dóbr. Celem tej
polityki jest podniesienie konkurencyjności towarów krajowych na rynkach zagranicznych.
Głównymi formami protekcjonizmu jest wprowadzenie ograniczeń ilościowych lub ceł w
stosunku do towarów importowanych.
Środki polityki handlowej mogą mieć charakter pośredni oraz bezpośredni.
Do pośrednich instrumentów należą wszystkie instrumenty regulacyjne, np. przepisy
sanitarne, normy w zakresie miar i wag, opakowania i oznakowania składu chemicznego,
regulacje przemysłowe i dewizowe itp.
Bezpośrednie instrumenty polityki handlowej obejmują przede wszystkim cła.
Cła (określane także jako bariery taryfowe) są opłatami pobieranymi przez państwo przy
przekraczaniu towarów przez granicę. Obecnie mają one przede wszystkim charakter ceł
wwozowych, czyli są płacone towarów importowanych.
Oprócz ceł może być stosowana polityka ustalania kontyngentów, które oznaczają
ograniczenia ilości przekraczających granicę. Kontyngenty na towary importowane są
nakładane w celu ochrony niektórych| gałęzi produkcji przed konkurencją zagraniczną.
Ustalanie kontyngentów eksportowych może mieć na celu ochronę rynku wewnętrznego
nadmiernym wywozem niektórych towarów.
Instrumentem oddziaływania na handel zagraniczny są także |umowy handlowe regulujące
wielkość obrotów między różnymi krajami. Mogą one być zawarte o charakterze
dwustronnym lub wielostronnym.
Subwencje eksportowe, oznaczają wszelkiego rodzaju premie subsydia, ulgi lub ułatwienie
przyznawane przez państwo eksporterom.
Dumping, jest to forma promowania eksportu za granicą, polega na sprzedaży towaru za
granicą po cenie, która nie pokrywa kosztów jego wytworzenia.
Polski handel zagraniczny po 1989 r.
Udział Polski w handlu światowym towarami w wybranych latach okresu 1990-2007 (%)
Wyszczególnienie 1990
1995
2000
2003
2004
2005
2006
Import
0,28
0,55
0,68
0,87
0,94
0,94
1,00
Eksport
0,42
0,44
0,54
0,71
0,82
0,86
0,91
Ogółem
0,35
0,51
0,61
0,79
0,88
0,90
0,96
Źródło: J.Misala za: International Trade Statistics, WTO, Geneva 2007 in.
2007
1,13
0,99
1,06
Bilans handlowy
Struktura geograficzna
Struktura towarowa
Temat 13 Międzynarodowy system finansowy
•
Kurs walutowy jest relacją wymienną danej waluty na inną. Jest zatem ceną danej
waluty wyrażona w innej walucie, np. 1 funt sterling (GBP) = 1,50 euro, czyli 1 GBP
kosztuje 1,50 euro. Relację tę można odwrócić: 1 euro = 0,66 GBP (w zaokrągleniu),
czyli 1 euro kosztuje 66 pensów.
•
Od czego zależy kurs walutowy? Od relacji popytu na daną walutę do podaży tej
waluty, do konfrontacji dochodzi na rynku, w tym przypadku jest to rynek walutowy.
•
Rynek walutowy jest to system współzależnych transakcji kupna i sprzedaży waluty
krajowej za waluty obce
•
Systemy kursu walutowego. Istnieje wiele różnych systemów kursów walutowych:
dwa skrajne:
kurs całkowicie płynny
kurs całkowicie stały
•
•
•
Kurs stały – ustalany przez władze monetarne, mogą się wahać pod wpływem podaży
i popytu, ale tylko w określonych granicach. Stosowanie takiego kursu wymaga
likwidowania krótkotrwałych naruszeń bilansu płatniczego przez zmianę rezerw
walutowych.
•
W sytuacji silnej presji, stwarzanej na rynku przez nadwyżkę popytu na walutę
krajową lub jej podaży, może nastąpić dewaluacja lub rewaluacja
•
Kurs płynny- czyli zmienny, kształtują się pod wpływem relacji podaży i popytu.
Granice wahań nie są przez nikogo określane.
Utrzymanie równowagi bilansu płatniczego następuje bez interwencji władz
monetarnych.
Aprecjacja waluty krajowej oznacza – spowodowane działaniem rynku walutowego –
zwiększenie się jej międzynarodowej wartości (siły nabywczej) w stosunku do innych
walut.
Natomiast deprecjacja to zmniejszenie się międzynarodowej wartości waluty krajowej
•
•
•
•
Bilans płatniczy to usystematyzowane, według ściśle ustalonych reguł, zestawienie
transakcji ekonomicznych dokonanych w określonym czasie między krajowymi i
zagranicznymi podmiotami gospodarczymi.
•
bilans płatniczy wyraża bezpośrednio poziom i strukturę obrotów płatniczych z
zagranicą.
•
Bilanse płatnicze są sporządzane przez banki centralne poszczególnych krajów według
metodologii MFW zawsze pod koniec każdego roku kalendarzowego. Dokonuje się
także bilansów cząstkowych: półrocznych, kwartalnych i miesięcznych.
Temat 14 Globalizacja2
1. Globalizacja gospodarki
2. Globalizacja a systemy ekonomiczne państw.
3. Systemy gospodarcze: szanse i zagrożenia związane z globalizacją
Dzięki rozwojowi transportu, telekomunikacji i różnorodnych środków komunikacji
społecznej, obserwujemy zjawisko zbliżania struktur społecznych, kultur i obyczajów. Coraz
większą rolę odgrywają przedsiębiorstwa, instytucje i inne związki wielonarodowe. Instytucja
państwa narodowego - na wielu obszarach - stopniowo ustępuje miejsca strukturom ponadnarodowym.
Globalizacja jest to postępująca integracja państw oraz ludzi na świecie, spowodowana
znoszeniem barier w przepływach dóbr, usług, kapitału i wiedzy oraz znaczącą obniżką kosztów
telekomunikacji i transportu.
Globalizacja jest zjawiskiem i procesem umiędzynarodowienia, a zarazem rosnącej
współzależności:
• politycznej,
• społecznej,
• gospodarczej,
• technologicznej i
• informacyjnej
ogarniającej cały świat. Sprawia, że życie i rozwój poszczególnych społeczeństw w coraz większym
stopniu odbywa się pod wpływem zewnętrznych, a mniejszym - lokalnych czynników.
2
Jan W.Bossak, Systemy gospodarcze, SGH w Warszawie, Warszawa 2006, s.61-65
Oznacza wzrost współzależności, rynku i konkurencji oraz spadek znaczenia czynników
społeczno-politycznych w życiu gospodarczym.
Źródeł globalizacji i wzrostu międzynarodowych współzależności jest wiele.
Najważniejszymi z nich są przełom technologiczny oraz liberalizacja międzynarodowych
stosunków ekonomicznych.
Istota globalizacji polega m.in. na :
• likwidacji i regulacji ceł (w przypadku strefy wolnego handlu),
• swobodzie przepływu czynników wytwórczych (w przypadku wspólnego rynku),
• wprowadzeniu wspólnej waluty (unia monetarna),
• ujednoliceniu stawek podatkowych i polityki fiskalnej.
Można wyróżnić cztery podstawowe obszary globalizacji:
•
•
•
•
towarowe rynki zbytu,
globalizacja procesu produkcji
rynki pracy i
rynki finansowe
Na przyspieszenie procesów liberalizacji w skali światowej istotnie wpłynęły polityczne i
gospodarcze przemiany w Europie Środkowej, Wschodniej i Chinach. Zaowocowały one
zerwaniem z protekcjonizmem i objęciem siecią powiązań rynkowych praktycznie całego
świata.
Globalny rynek i konkurencja uruchamiają mechanizmy prowadzące do wzrostu racjonalności
i skuteczności działania społeczeństw. Proces ten, w imię poprawy efektywności, wymaga
dobrowolnego zmniejszenia zakresu swobody wyborów w sferze polityki społecznogospodarczej i stanowienia prawa. Globalizacja zwiększa znaczenie mechanizmu rynkowego,
a zarazem ogranicza znaczenie procesu politycznego. Określa granice suwerenności
społeczno-politycznej państw. W konsekwencji prowadzi do „deficytu demokracji".
Globalizacja przyczynia się do zmniejszenia suwerenności państwa. Państwo
demokratyczne w swoich suwerennych wyborach w coraz większym stopniu musi liczyć się z
zewnętrznymi i niezależnymi czynnikami. Politycy muszą uwzględniać uwarunkowania
związane z globalną konkurencją, postępem technologicznym, społecznym, instytucjonalnym
oraz ewolucją zasad międzynarodowej współpracy.
Globalizacja zmniejsza więc suwerenność państwa w kształtowaniu autonomicznej
polityki społeczno-ekonomicznej. Zwiększa natomiast rolę technologii i wymusza
dostosowanie instytucji ekonomicznych, społecznych do zasad współpracy, konkurencji i
mechanizmów rynku międzynarodowego.
Do głównych cech globalizacji zaliczamy:
wielowymiarowość, złożoność i wielowątkowość, scalanie (integrowanie), międzynarodową
współzależność, związek z postępem nauki, techniki i organizacji, kompresję czasu i
przestrzeni oraz poszerzający się międzynarodowy zakres.
Skutki globalizacji
Globalizacja zmienia obraz świata, w tym przede wszystkim przekształca handel, finanse,
zatrudnienie, technikę i technologię, środki i sposoby komunikowania się, sposoby życia,
kultury, a także sposoby rządzenia. Jest to proces, w którym ludność świata staje się coraz
bardziej wzajemnie powiązana we wszystkich aspektach życia tzn. gospodarczym,
politycznym, technologicznym, kulturalnym i środowiskowym. Globalizacja zmusza
przedsiębiorstwa do konkurowania w skali światowej, a z kolei konkurencja międzynarodowa
wzmacnia globalizację. W rezultacie tych procesów następuje obniżka kosztów, rośnie
wydajność i rosną dochody, ale kosztem coraz większej niepewności, wzrostu bezrobocia i
pogłębiających się nierówności społecznych
2. Globalizacja a systemy ekonomiczne państw.
Wraz z upadkiem porządku jałtańskiego, następnie Układu Warszawskiego i ZSRR oraz
zakończeniem ery rywalizacji Wschód-Zachód, F. Fukuyama postawił tezę o końcu ideologii i
historii państw narodowych.
Prorokował władzę globalnej konkurencji oraz sformułował hipotezę, że rynek
zdominuje życie gospodarcze i zmarginalizuje znaczenie instytucji państwa. Dziesięć lat
później sam uznał tę tezę za nietrafną. W nowej książce wskazuje na skutki nadmiernej
liberalizacji i osłabienia władzy państwa na przykładzie licznej grupy krajów Trzeciego
Świata.
Wielu ekonomistów, socjologów i politologów twierdzi, że niekontrolowana władza systemu
rynkowego oraz brak politycznej i społecznej kontroli działania kapitału prowadzi:
•
•
•
do deficytu demokracji,
do ograniczenia podmiotowości społeczeństw oraz
przewagi kapitału i monopolu tych, którzy kontrolują własność, wiedzę, informacje
i mass media, nad resztą społeczeństwa.
W związku z powyższym rodzi się pytanie, czy rządy kapitału międzynarodowego,
monopoli technologicznych i właścicieli własności intelektualnej doprowadzą do
zmierzchu demokratycznego państwa, w tym państwa socjalnego i państwa dobrobytu.
Czy w warunkach globalizacji instytucje narodowe zastąpione zostaną przez
międzynarodową władzę polityczną?
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)