Kazimierz Wierzyński, Wybór poezji Na wstępie: Nitsch i Jacobson uważali, że Wierzyński jest największym polskim poetą XX w.
Syn Andrzeja Wirstleina (osadnik niemiecki) i Felicji Dunin-Wąsowicz. Ur. się 27.08.1894 r. w Drohobyczu. W 1912 r. cała rodzina zmieniła nazwisko. Wierzyński debiutował wierszem „Hej kiedyż, kiedyż!..” w 1913, już jako student UJ. Wcześniej należał do tajnego kołka samokształceniowego i Drużyn Sokolich. W czasie wojny wstąpił do Legionu Wschodniego, trafił do niewoli i obozu jenieckiego w Razaniu. Potem zwiał i osiadł w Wwie. Występuje „Pod Picadorem”, drukuje w „Pro Arte” i publikuje pierwszy zbiór wierszy „Wiosna i wino” (1919). Współtworzy Skamandra. W 1928 przyznano mu złoty medal na Konkursie Literackim IX Igrzysk Olimpijskich w Amsterdamie za tom poezji „Laur olimpijski”. W 1932 wydaje zbiór recenzji teatralnych pt. „W garderobie duchów”. Debiut prozatorski - 1933, zbiór opowiadań „Granice świata”. W 1938 wybrano go do Polskiej Akademii Literatury (w 1935 dostał Złoty Wawrzyn PAL i Państwową Nagrodę Literacką za całokształt twórczości - 1936). W czasie II wojny światowej przebywa głównie w USA, dużo pisze (pięć zbiorów poezji, broszura krytycznolit. „Współczesna literatura polska na emigracji”, tom opowiadań „Pobojowisko”), od 1943 redaguje „Tygodnik Polski” w NY. Jeden z najpopularniejszych pisarzy uchodźstwa. Wojna wywołuje kryzys psychiczny i przerwę w pisarstwie; wychodzi z depresji przy pisaniu biografii Chopina - druk w 1949, sukces światowy. W 1951 r. ukazał się „Korzec maku”, inicjujący drugi, powojenny okres twórczości Wierzyń. Wydał potem sześć tomów liryki oraz dwie książki w 1966 r.: „Cygańskim wozem. Miasta, ludzie, książki” - zbiór esejów autobiograficznych i „Moja prywatna Ameryka” - sylwetki twórców sztuki + własne wspomnienia. Prowadził szeroką korespondencję, dużo podróżował, współpracował z Radiem Wolna Europa. W połowie lat 60-tych przeniósł się na stałe do Europy, ale nie miał jednego miejsca do życia. Najbardziej pragnął powrotu do Polski, co było niewykonalne. Zakończył swój „sen życia” 13 lutego 1969 w Londynie, pracując nad „Snem marą”. OKRES MIĘDZYWOJENNY Przełomowe cechy wczesnej poezji W.: ekstatyczna radość, alogiczność i fantastyka, zabawa i gra. Przewrót ten był najbardziej widoczny w konstrukcji podmiotu lirycznego - pojawia się autoironia, dystans wobec siebie i roli poety, np. „Ja bez symbolu i całkiem po prostu Jestem codzienny człowiek[...] otwarcie wam powiem: nie mogę inaczej, Nie myślę, czy będzie cokolwiek ze mnie.” („Przyjaciołom”). Poeta nie chce służby społecznej i haseł użyteczności, woli zaskakiwać odbiorców humorem i zabawą. Sięga po motyw dziecięcości. Ma on 2 funkcje: 1) powrót do pierwotności, spontaniczność, natury, witalizm i panteizm 2) parodystyczne przedstawianie świata (alogiczne związki, fantastyka), demiurgizm, tendencje anarchistyczne, utrata realnego kontaktu ze światem (motyw kręcenia się w kółko, akrobacji, karuzeli, tańca). Dwie ciekawe rzeczy - zniknięcie indywiduum („Zda się nie żyję - jestem żyty”), zjednoczenie się ze strumieniem biologicznego życia oraz związek transu i naśladowania, np. energetyczno-kreacyjnej działalności przyrody, spontaniczości dziecka itp. (związek maski i transu). Często wiersz to zaproszenie do jego współtworzenia i radosnej, ludycznej zabawy. Główne „elementy zabawy” widać w doborze pozornie błahych tematów, humorystycznym traktowaniu motywów i kombinowaniu ich w fantastyczne całości. Wierzyński chciał, by autono
(…)
…, ogromnie przeżywał wszystkie jego dzieje jak własne aż do czasu, gdy... nauczyciel przeszedł do następnej epoki. Później „wojny punickie są bajką zabawną / I już na zawsze nie ma Kartaginy”. „Kolęda dziecinna” - narrator-dziecko mówi, że jeśli Jezus pokaże mu drogę na skróty do stajenki (do z Polski to jest pół świata), to ono się nim zajmie - przyniesie słomę i jabłka, nawet opowie zeszłoroczne jasełka, bo „Tak ślicznie było. Tyś nie widział. Szkoda.” A potem razem pójdą na pasterkę. „Heroica” - Poezjo, Na ulicę! Kiedyś można było ją znaleźć i w buszu i na Golgocie, i na całym świecie. Teraz tylko w cyrku ludzie jeszcze w nią wierzą, tej „kurtyzanie sensacji”. Dopiero kiedy pozwoli zdeptać się tłumowi, odrzucić, upokorzyć, może wtedy podniesie się z własnego upadku, oczyszczona, silna, wolna, nowa.
Tom „Wielka…
… - spróbuj do nich podejść, a zmienią się w maź żelatyny, widmo popiołów. Tom „Gorzki urodzaj”
„Słowa” - gonią go, osaczają, narzucają się słowa, które zdają się mieścić w sobie cały świat, „Lucyferowie natchnieni”. Jest gotowy zginąć pod ich siłą i natłokiem, byleby tylko mógł poznać słowo „niezaznanego poznania”. „Rozmowa w bibliotece” - dawne „ja” liryczne poety, przekształcone w bohatera tomu poezji…
… wszystkich antykwariat, Że Samosierra i Elstera
I dumny skacze w przepaść. Wariat!
Ze wszystkich bogactw - cztery ściany,
Z całego świata - tamta strona.
„Strofa o Prometeuszu”
Pytasz kto jest ten więzień? Skazaniec zuchwały,
Co losu się nie uląkł i męką się trudzi.
Na górach łańcuchami przykuty do skały, Pokarany przez bogów, męczony przez ludzi,
Nie wyrzekł się wolności i uparł się przy niej
I okiem swe dalekie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)