Rozdział 9 - sen i czuwanie 9.1. cykle snu i czuwania. Cykle endogenne.
Endogenny rytm okołoroczny - (pochodzący z wnętrza) - ptaki.
Endogenny rytm okołodobowy - zwierzęta, owady, ludzie - trwają ok. 1 doby, zachowuje dużą stałość dla danego osobnika w danym otoczeniu, nawet kiedy brak wskazówek informujących o czasie; rytmu regulują sen i czuwanie, częstość jedzenia i picia, temp. ciała, wydzielanie niektórych hormonów, częstość oddawania moczu, wrażliwość na niektóre leki itd. Pragnienie snu - zależy od pory dnia, a nie tylko od liczby przespanych godzin!
Czas trwania rytmu:
- zależy od ilości światła, - stałe oświetlenie - ludzie mają problemy ze snem, skarżą się na warunki eksperymentu, ich rytmy są krótsze niż 24h,
- ciągła ciemność - problemy z budzeniem się, skargi na warunki eksperymentu, rytmy są wolniejsze,
- eksperyment - zezwolenie na zapalanie/gaszenie światła gdy dzień/noc - cykl ok. 25h bo: jasne światło pod koniec dnia wydłuża rytm okołodobowy.
Temp. ciała jest najwyższa 6h przed pójściem spać, najniższa 2h po zaśnięciu!
Mechanizmy zegara biologicznego.
Richter (1967) - mózg wytwarza własne rytmy - zegar biologiczny - jest on niewrażliwy na większość zakłóceń (pozbawienie wody, żywności, wpływ promieniowania X, środki uspokajające, alkohol, znieczulenie, brak tlenu, uszkodzenia mózgu, usunięcie gruczołów).
Jądro nadskrzyżowaniowe (SCN) - obszar podwzgórza, ponad skrzyżowaniem wzrokowym - kontrola okołodobowych rytmów snu i czuwania. ↓
uszkodzenie - rozregulowuje zegar biologiczny - rytmy ciała mniej regularne, utrata synchronizacji ze środowiskowymi wzorcami światła i ciemności.
SCN - wytwarza rytmy samo z siebie, w sposób uwarunkowany genetycznie, nie nabyty!
Biochemia rytmu okołodobowego:
- muszka owocowa ( Drosophila ) - okrycie genów oddziałujących na zasadzie sprzężenia zwrotnego na produkowane przez siebie białka i generują rytm okołodobowy,
- geny period (skrót: per) i timeless (tim) - wytwarzają białka per i tim,
- poziom tych białek - niski wcześnie rano, wysoki wieczorem, w nocy ich stężenie spada, bo geny przestają syntetyzować,
- poziom wysoki - senność, oddziaływanie na białka o nazwie clock, - niski poziom - stan czuwania,
- impuls świetlny po zmierzchu - dezaktywacja białka tim więc sztuczne oświetlenie wieczorem zmniejsza senność i przestawia zegar biologiczny.
Muszka - ważna, bo ssaki mają praktycznie takie same geny i białka co owady!
(…)
… i fale PGO i sen REM,
- marzenia senne to normalne procesy myślowe, zachodzące jednak w nienormalnych warunkach,
- mózg otrzymuje mało inf. z narządów zmysłów, może je więc swobodnie generować, - duża aktywność w dolnej części kory ciemieniowej (obszar ważny dla percepcji wzrokowo-przestrzennej), obszarach kory wzrokowej (poza V1), podwzgórzu, ciele migdałowatym i innych obszarach ważnych dla emocji…
… mięśni twarzy, wahadłowe ruchy gałek ocznych nie można przyporządkować do żadnego typu snu.
Polisomnograf - rejestruje jednocześnie ruchy gałek jak i aktywność EEG.
Fazy snu poza REM to fazy snu non-REM (NREM).
Po ok.60 min. od zaśnięcia - koniec fazy IV, potem kolejno fazy III, II i REM = cykl trwa ok.90 min., powtarza się kilkakrotnie w ciągu nocy!
Marzenia senne:
- REM - wyraziste obrazy wizualne, bardziej złożona fabuła,
- sen REM zwiększa możliwość wyst. marzeń sennych, ale nie występują one tylko w trakcie jego trwania.
Mózgowe mechanizmy czuwania i pobudzenia.
Bardziej szkodliwy wpływ na utrzymanie snu - przecięcie śródmózgowia niż dróg czuciowych.
Twór siatkowaty - struktura rozciągająca się od rdzenia przedłużonego aż po przodomózgowie; neurony, które wysyłają aksony do górnych partii mózgowia (część…
… niż dorosłych, Mówienie przez sen - tak samo w REM jak i w NREM.
Lunatykowanie - (somnambulizm) wyst. rodzinnie, u dzieci m. 2 a 5 r.ż,, w III lub IV fazie snu, nie zachodzi w REM.
***
9.3 Po co nam sen? Po co nam faza REM? Po co nam marzenia senne?
Funkcje snu:
- teoria regeneracji - umożliwienie organizmowi zregenerowania się po wysiłku dnia, mózg odbudowuje białka, uzupełnia zapasy glikogenu i zasoby…
… wodnistej, z której pobiera tlen).
Marzenia senne w ujęciu biologicznym
Hipoteza aktywacji i syntezy:
- marzenia senne zaczynają się od rytmicznych przejawów spontanicznej aktywności w obszarze mostu (fale PGO), które pobudzają wiele części kory kora łączy te przypadkowe sygnały z jakąś inną aktywnością, która właśnie zaszła i stara się to sensownie zinterpretować,
- w tym czasie - pierwszorzędowa kora…
… wystąpienia snu REM.
Zaburzenia snu.
Bezsenność:
- przyczyny - hałas, narkotyki, problemy osobiste, stres, leki, narkotyki, ból, niewłaściwa temp., nocleg w obcym miejscu, próba zaśnięcia w nieodpowiednim momencie cyklu okołodobowego, padaczka, choroba Parkinsona, nowotwór mózgu, depresja, nerwica lękowa, alergia na mleko (u dzieci).
Rodzaje:
trudności z zasypianiem - przyczyny: cykl zmian temp. ciała…
… synaps cholinergicznych - neurony te wywołują sen REM, pobudzają też obszary mostu odpowiedzialne za hamowanie neuronów ruchowych rdzenia kręgowego uaktywnienie tego obwodu w stanie czuwania powoduje katapleksję,
- hipoteza II - działanie oreksyny (hipokretyny) syntetyzowanej w komórkach nerwowych podwzgórza, aksony wydzielające ją docierają do obszarów przodomózgowia podstawnego i pnia mózgu stymulując…
… dzieciaków),
- III - zahamowanie aktywności układów pobudzających - gł. subst. hamująca to ADENOZYNA - powst. w procesie przemiany materii, produkt rozkłady monofosforanu adenozyny (AMP), kumuluje się w organizmie w ciągu dnia działa na neurony przodomózgowia podstawnego (tam receptory adenozyny, za pomocą przekaźników wtórnych hamują aktywność tych komórek.
Brak snu przez kilka nocy - narastanie stężenia…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)