J o h n L o c k e
J. Baszkiewicz F. Ryszka Historia doktryn politycznych i prawnych., W. Tatarkiewicz Historia filozofii., źródła (Dwa traktaty o rządzie, Second Threatise of Government).
J o h n L o c k e urodził się w Wrington w 1632 r. Jego ojciec był drobnym właścicielem ziemskim, prawnikiem i gorliwym purytaninem, tj. stronnikiem parlamentu w konflikcie z Karolem I Stuartem. Locke skończył elitarną szkołę w Westminsterze, a potem studiował w Uniwersytecie Oxfordzkim. Studia skończył w 1656 r. Od 1660 r. był tutorem w Christ Church College w Oxfordzie. Wykładał grekę, retorykę i filozofię moralną, ale także dokształcał się w medycynie. Karierę uniwersytecką przerwał w 1664 r. i objął posadę sekretarza misji brytyjskiej do elektora brandenburskiego. Proponowano mu rozmaite stanowiska dyplomatyczne, ale je odrzucał. Wrócił do Oxfordu w celu pogłębienia studiów medycznych. W 1666 r. spotkał lorda Ashleya (potem pierwszego hrabiego Shaftesbury) i to wydarzenie zaważyło na jego dalszym życiu. Ashley był wybitną postacią życia publicznego. W szczególności, protestował przeciwko dyskryminacji na tle religijnym. Losy jego były dramatyczne. Uwikłany w szereg akcji przeciwko Karolowi II Stuartowi w końcu zbiegł do Holandii w 1682 r., gdzie zmarł w rok później. Locke opuścił Oxford i zamieszkał w londyńskim pałacu swego protektora. W 1672 r. Locke kierował skomplikowaną operacją wątroby u Ashleya, a pomyślny wynik zabiegu przyniósł mu wielką sławę. W latach 1675-1679 Locke przebywał we Francji. Wrócił w czasach niespokojnych, gdy dojrzewał kolejny konflikt pomiędzy Karolem a opozycją z Ashleyem na czele. Locke był oczywiście w kręgu podejrzanych o sprzyjanie opozycji. Podążył więc, podobnie jak Ashley do Holandii, gdzie przebywał aż do 1689 r. (od 1683). Wrócił po ostatecznym upadku Stuartów, gdy królem angielskim został Wilhelm Orański z Holandii. Locke był wysoko ceniony przez nowego króla. Przygotował ważne reformy polityczne (o wolności prasy i monetarną), a w 1696 r. został wysokim urzędnikiem w Komitecie do spraw Handlu i Kolonii. Zmarł w 1704 r., jako człowiek powszechnie znany i szanowany, ale często krytykowany przez konserwatystów. Napisał wiele dzieł, ale te najważniejsze pochodzą z okresu pełnej dojrzałości. Z rzeczy politycznych trzeba wymienić (poza wspomnianym już „Listem o tolerancji”; tych listów było więcej), książkę „Dwa traktaty o rządzie” (wydana w 1690 r., ale rozpoczęta znacznie wcześniej). Ogłosił też ważne dzieła o wychowaniu, ekonomii monetarnej i racjonalności chrześcijaństwa. O ile poglądy Tomasza Hobbesa wyrastały z pewnych doświadczeń rewolucji angielskiej, nie odpowiadały jednak rozwojowi wydarzeń. Monarchistyczne sympatie ich autora narzucały interpretację, wedle której umowa społeczna prowadziła do absolutyzmu, ustroju szczerze znienawidzonego przez Anglików. Hobbes nie mógł więc stać się autorytetem dla porewolucyjnej Anglii. Został nim John Locke. Nie miał obciążeń swego poprzednika. Z domu wyniósł poglądy antymonarchistyczne. Znajomość i współpraca z lordem Ashleyem sprawiła, że zaczął cenić idee liberalne, nie jako rozwiązanie taktyczne i chwilowe (taki stosunek do wolności obywatelskich, głównie religijnych był popularny w ówczesnej Anglii), ale jako zasady organizujące życie społeczne. Sam doświadczył, czym skutkują ograniczenia wolności i atmosfera tajnej walki politycznej otaczająca życie publiczne za ostatnich Stuartów. Lord Ashley przygotował sławny „Habeas corpus act”, gwarantujący prawa obywatelskie. Król jednak nie był z tego powodu zadowolony i starał się obrócić kierunek zdarzeń. Gdy Wilhelm objął tron angielski, przezorni Anglicy podyktowali mu tzw. Bill of Rights, który ustalił uprawnienia parlamentu. Być może Locke miał swój udział w redakcji tego prawa, ale na pewno był pod jego wrażeniem. To wszystko kształtowało jego poglądy. Wspomniane źródła ariańskie miały poważne znaczenie wedle wielu historyków myśli Locke`a, ale sam tego nie podkreślał; w ogólności, był człowiekiem nader ostrożnym, co w burzliwej Anglii było nader wskazane. Zapewne spore znaczenie miał pobyt w Holandii; niewykluczone, że właśnie tam mógł swobodniej myśleć o swych polskich prekursorach, którzy z Rzeczypospolitej Obojga Narodów wyemigrowali właśnie do Niderlandów.
(…)
… jej w żadnej mierze. Jest to jednak mylące mniemanie. Człowiek nawet w stanie natury nie posiada wolności unicestwienia samego siebie ani żadnej istoty znajdującej się w jego posiadaniu, jeżeli nie wymagają tego szlachetniejsze cele niż tylko jego samozachowanie.
W XVII wieku trwał spór co do rozumienia wolności. Pewne zarzuty postawił Loke'owi Robert Filmer. Filozof szybko sprecyzował pojęcie „wolności…
… niż to, które uchwali legislatywa zgodnie z pokładanym w niej zaufaniem. Wolność nie jest zatem, jak powiada nam sir Robert Filmer, wolnością każdego do tego, co mu się podoba, do życia, jakie mu się podoba i nieskrępowania żadnymi prawami. Wolność ludzi pod władzą rządu oznacza życie pod rządami stałych praw, powszechnych w tym społeczeństwie i uchwalanych przez powołaną w nim władzę ustawodawczą. Jest to wolność…
… jest podobny. Dla obu są one niezmienne i wieczne. Rozum zawsze jest ten sam. Hobbes wyraził dobitnie pogląd, że prawa natury są niezmienne i wieczne. Locke nadał im nawet wyższy status, sięgający sfery sacrum: prawa natury są od Boga. W związku z tym, że Hobbes i Locke różnili się co do napięcia pomiędzy stanem natury a stanem społecznym, inny jest akt umowy społecznej. U Hobbesa umowa społeczna odbywa…
… z Hobbesem, Locke podzielał szereg jego poglądów, np. empiryzm, teorię umowy społecznej czy przeświadczenie o istnieniu stanu natury. Trzeba jednak koniecznie dodać, że zbieżności bardziej dotyczyły potrzeby uwzględnienia takich elementów w każdej rozsądnej doktrynie na temat społeczeństwa, niż w konkretnych twierdzeniach. Najogólniejsza zasada Locke`a głosi prymat jednostki nad społeczeństwem. Przejawia…
…, że jednostki są wolne, a jako takie mogą zmienić swoją wolę. Odwoływalność umowy społecznej od razu nakłada ograniczenia na władzę i, zdaniem Locke`a, przesądza, że monarchia absolutna jest nie do pogodzenia z wolnością jednostek. Władza państwa jest więc rezultatem dobrowolnej umowy pomiędzy ludźmi i to określa jej cel. Jest nim ochrona praw naturalnych. Prawo natury stanowią podstawowe normy moralne…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)