XIV. JEAN PAUL SARTRE (1905-1980) I EGZYSTENCJALIZM 1. Rys biograficzny
Jean-Paul Sartre urodził się w Paryżu 21 czerwca 1905 roku. Pochodził z rodziny mieszczańskiej. Był siostrzeńcem Alberta Schweitzera słynnego muzyka, lekarza i teologa. Uczęszczał do elitarnych szkół paryskich, a w 1929 roku ukończył słynną Ecole Normale Supérierue. Przez następne piętnaście lat był nauczycielem filozofii w szkołach średnich na prowincji, w Hawrze, a potem w Paryżu. W latach 1933-1934 przebywał jako stypendysta w Berlinie, gdzie zainteresował się bliżej filozofią Edmunda Husserla i Martina Heideggera. Od 1936 roku zaczął publikować. W 1938 roku wydał pierwszą powieść pt. Mdłości, a w 1943 dramat Muchy. Podstawowym jego dziełem filozoficznym była rozprawa: Byt i nicość (1943). Inne prace filozoficzne to: Egzystencjalizm jest humanizmem (1946), Marksizm a egzystencjalizm (1947), Krytyka rozumu dialektycznego (1960). W latach pięćdziesiątych zasłynął przede wszystkim jako dramaturg, autor takich sztuk, jak: Przy drzwiach zamkniętych, Umarli bez pogrzebu, Diabeł i Pan Bóg, Brudne ręce. Napisał też wiele esejów dotyczących literatury i filozofii współczesnej. Szczyt popularności Sartre'a przypadał na koniec lat sześćdziesiątych, gdy stał się duchowym przywódcą ruchów anarchistycznych. Miał też okres fascynacji marksizmem. W 1964 roku odmówił przyjęcia literackiej Nagrody Nobla. W ostatnich latach życia wpływ Sartre'a znacznie osłabł. Jednym z powodów była postępująca ślepota i związana z nią niemożność czytania i pisania. Zmarł w Paryżu 15 kwietnia 1980 roku.
2. Filozofia egzystencjalna
Filozofia egzystencjalna nie była dziełem wyłącznie Sartre'a. Egzystencjalizm w szerszym rozumieniu nie obejmuje jednego tylko kierunku filozoficznego ani konkretnej szkoły, lecz jest raczej pewnym ruchem w filozofii, jaki nasilił się w okresie międzywojennym i po drugiej wojnie światowej. Wspólną cechą różnych odmian filozofii egzystencjalnej (egzystencjalizmu) jest to, że zajmują się one człowiekiem. Podejmują tematy sensu życia, wolności, miejsca i roli człowieka w świecie. Nazwa "egzystencjalizm" wywodzi się od słowa "egzystencja", które oznacza tu nie tyle istnienie w ogóle, ile raczej swoisty sposób bycia człowiekiem. Egzystencjaliści odróżniali ludzką egzystencję autentyczną i nieautentyczną. Starali się też podać te cechy ludzkiego bytu, które decydują o tym, że można istnienie ludzkie nazwać autentycznym. Na pytanie o to, co to znaczy "egzystencja autentyczna", poszczególni egzystencjaliści dawali różne odpowiedzi. Można wyszczególnić dwa główne nurty w obrębie dwudziestowiecznej filozofii egzystencjalnej: egzystencjalizm teistyczny i egzystencjalizm ateistyczny.
Egzystencjaliści teistyczni wśród cech egzystencji autentycznej wymieniali także odniesienie człowieka do Boga, do Transcendencji, czy Tajemnicy. Prekursorem takiej odmiany egzystencjalizmu w filozofii nowożytnej był Soren Kierkegaard (1813-1855). Podkreślał on to, że prawdziwe ludzkie "ja" realizuje się w momentach decyzji i wyborów. Wiara religijna jest egzystencjalnym wyborem Boga, który jest niewidzialny i transcendentny. Człowiek, chcąc uwierzyć, musi zaryzykować "skok wiary", będący jak rzucenie się w przepaść. Kiedy to uczyni, wówczas pozornie utraci siebie, lecz tak naprawdę dopiero wtedy siebie odnajdzie. Wiary nie można zastępować rozumem. Oznaczałoby to kres autentycznego chrześcijaństwa i redukcję wiary do humanizmu. W filozofii dwudziestowiecznej na miano egzystencjalistów teistycznych zasługują przede wszystkim: Karl Jaspers i Gabriel Marcel.
(…)
… człowiek jest odpowiedzialny tylko przed sobą. Nie można stworzyć żądnej etyki obiektywnej. Nie ma bowiem żadnych obowiązkowych praw moralnych ani nakazów. W każdej sytuacji jesteśmy zmuszani do tego, by coś wybierać, nie wiedząc przy tym, jak to czynić.
Druga racja na rzecz ateizmu podejmuje stary problem predestynacji. Zdaniem Sartre'a, z wolnością ludzką nie da się pogodzić istnienia Boga…
… samotności, ale ją jeszcze mocniej uwydatnia. Świat i egzystencja ludzka stają się dla Sartre'a absurdalne, a jego filozofia staje się filozofią rozpaczy. Pisał, że "istnienie nasze jest istnieniem daremnym". Rozpacz jest trwałym elementem ludzkiej egzystencji.
B. Ateizm
W pismach Sartre'a nie mamy systematycznego wykładu ateizmu. Wydaje się jednak, że można sprowadzić ów ateizm do trzech przesłanek…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)