Ikona
Mówiąc ikona widzimy w naszych głowach obraz namalowany na drewnie, który
przedstawia świętego i jest nierozłącznie powiązany z kultem Kościoła prawosławnego. Badając
geneze ikony zauważymy, że nie było to tak skonkretyzowane. Ikona z greckiego eikon oznacza
obraz, ale w szerokim pojęciu. We wczesnym kreowaniu się sztuki chrześcijańskiej tym terminem
na chrześcijańskim wschodzie nazywano każde przedstawienie Chrystusa, aniołów, czy
jakiekolwiek sceny z Pisma Świętego. Technika i forma nie miały znaczenia. Nowożytność
zacieśniła to pojęcie do obrazów przenośnych, malowanych, rzeźbionych, wykonywanych w emalii
i nie związane z architekturą. Pierwsze wzmianki o ikonach, które zostały udokumentowane
znajdujemy w pismach Euzebiusza z Cezarei i Epifaniusza z Cypru. Były to ikony przedstawiające
Chrystusa, Marię oraz św. Pawła i Piotra, a także innych świętych. Datuje się to na wiek IV i
pierwszą połowę wieku V. Wyodrębnić możemy dwie kategorie ikon. Pierwsza to ikony-portrety
przedstawienie Chrystusa, Maryji, świętej rodziny oraz innych świętych. Druga kategoria to sceny
historyczne zaczerpnięte z Pisma św., apokryfów, legend i historii z życia świętych. Ikony różniły
się znaczeniem teologicznym i liturgicznym. Pierwsza kategoria musiała byś ściśle powiązana z
Kościołem i podlegały konkretnym wzorcom ikonograficznym. Przedstawienia drugie miały sporo
swobody.
Ikona- portret początkowo nie miała na celu oddawanie kultu w Bizancjum. Początkowo
były to przedstawienia zmarłych, sama pamięć o nich. Takie portrety po czasie zaczęto mocować
przy trumnach by ukazać poszanowanie. Dosyć szybko zyskały znaczenie dewocyjne. Ikonyportrety o charakterze religijnym były już w VI wieku. Ostatecznie nadanie im cząstki boskości
stało się pod koniec walk z obrazami. Od IX w. ich znaczenie się nie zmieniło. Z kultury antycznej
palono przed nimi świeczki i noszono je w procesjach.
Sam proces kształtowania się sztuki ikon jest skomplikowany. W tamtych czasach na terenie
cesarstwa rzymskiego miejsce miały dwa znaczące kierunki artystyczne. Mamy tu sztukę
hellenistyczną, przedstawiająca greckie piękno i ideały, zaś z drugiej strony tradycje, wzroy Azji
Mniejszej, Syrii i Jerozolimy- czyli pełne realizmu i naturalizmu.
Ikony wyzwoliły się zarwóno z jednego kierunku jak i z drugiego, choć zachowały niektóre
elementy takie jak płynność linii jak i obserwację rzeczywistości. Dzięki wpływom sztuki
palestyńskiej Maria została malowana z welonem, a Chrystus z długimi włosami oraz kreąconą
brodą.
Portrety chrześcijańskie upodobniały się również do sztuki egipskiej. Chodzi tu o frontalny
układ twarzy oraz zapatrzonych przed siebie oczu. Przedstawiana twarz z czasem została
zmieniona. Zrezygnowano z realizmu na rzecz nadaniu cech boskich postaciom. Stało się to wtedy,
gdy Kościół uznał ikonę za niezbędną w liturgii i wystroju świątyni. Wpierw wystawiana była na
ołtarzu w rocznicę śmierci zasłużonej osoby, następnie została na stałe. Przeniesio ją do przegrody
oddzielającej
(…)
… filozofa, prawą ręka nas
błogosławi, a w lewej trzyma zwój lub księgę. Te przedstawienia Pntokratora umiejscowione są w
centrum ikonostasu.
Wierzono, że ikony Matki Boskiej również są opiekuńcze, a większość z nich namalował
św. Łukasz. Wieszano je na masztach okrętów i obnoszono w procesjach. Najczęstsze jej
przedstawienia to Matka Biska Teotokos (Bogarodzica), Hodigitria (Przewodniczka), Eleusa
(Miłościwa).
Hodigitria to ukazanie Maryji stojąco frontem, w całej postaci na początku, następnie na
ikonach w półpostaci z Dzieciątkiem na lewej rece. Jezus Emanuel, czyli Młodzieniec trzyma zwójewangelię, symbol nauczyciela i jak wczesńiej jest ubrany w chiton i himation, czyli strój filozofa.
Eleusa- Miłościwa jako ikona jest przedstawiana jako Maria w półpostaci z Jezusem
obejmującym ją za szyję…
….
Zaś ikona św. Piotra jest pełna realizmu. U góry widzimy trzy medaliony z przedstawieniami
Chrystusa, Maryji i św. Jana, które z realizmem nie wiele mają wspólnego. Układ jest oparty na
dyptyku konsularnym.
Warto wspomnieć o Madylinie. Jest to odpowiednik chusty św. Weroniki. Chodzi o historię
odciśniecia twarzy Chrystusa i wreczeniu chusty osobie potrzebującej, która dzięki niej zostaje
uzdrowiona…
… do
wykształcenia się między XII a XIV wiekiem zasadniczej formy ikonostasu. Ikonostas jest ścianą
architektoniczną na której w pewnym określonym porządku wiesza się obrazy. Rozwój ikonostasu
w różnych krajach był bardzo różnorodny.
Wbrew dosyć surowym wytycznym Kościoła, malarstwo bizantujskie w tym ikony
rozwijało się bardzo dobrze i było zawsze żywe. Nie miej jednak zawsze, niezależnie od epoki…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)