Ryszard Kapuściński, Imperium Książkę otwiera 9 mott (A. Biełyj, W. Grossman, S. Weil, A. Czechow, H.G. Wells, E. Morin, F. Dostojewski, A. Sołżenicyn, W. Wojnowicz) dotyczących tego dziwnego tworu, którego nazywamy Rosją.
Następnie znajdujemy króciutki, ale treściwy wstępik, z któredo to dowiadujemy się, że Imperium składa się z trzech części:
Część I - Pierwsze spotkania (1939-1967 ) - wkroczenie wojsk sowieckich do rodzinnego miasteczka narratora na Polesiu; podróż przez Syberię, wyprawa na Zakaukazie i do republik Środkowej Azji.
Część II - Z lotu ptaka (1989-1991) - relacja z wędrówek po Imperium w latach jego schyłku i ostatecznego rozpadu (od Brześcia do Magadanu nad Pacyfikiem i od Workuty za Kołem Polarnym do Termezu przy granicy z Afganistanem).
Część III - Ciąg dalszy trwa (1992-1993) - zbiór refleksji, uwag i notatek powstałych na marginesie podróży, rozmów i lektur.
Narrator podkreśla, że Imperium jest przede wszystkim osobistą relacją z podróży. Informuje nas też, że ksiażka jest napisana polifonicznie - miejsca, wątki i postacie mogą powracać kilkakrotnie w różnych kontekstach i latach. Całość nie kończy się jednak ostateczną syntezą, lecz dezintegruje się (a to dlatego, że w trakcie pisania książki rozpadło się mocarstwo sowieckie).
Pierwsze spotkania (1939-1967) Pińsk, 39 [relacja w czasie teraźniejszym z punktu widzenia dziecka]
Pierwsze spotkanie z Imperium. Koniec września 1939. Wojna. Tłumy uciekających. Siedmioletni narrator z matką i siostrą chcą dostać się do domu w Pińsku (wojna zastała ich na wakacjach). Rosyjscy marynarze nie chcą wpuścić ludzi do miasta. Kobiety i dzieci klęczą i błagają o litość.
Szkoła. Nauka alfabetu rozpoczyna się od „S” (jak Stalin). Jedyna książka do nauki języka rosyjskiego to Woprosy leninizma Stalina. Dzieci dostają znaczki z wizerunkami dziewięciu przywódców, które mają nosić na mundurkach. Maluchy od razu zaczynają cwaniakować, zawierają transakcje wymienne, np. za Chruszczowa, Woroszyłowa i Mołotowa można dostać Stalina (największy znaczek). Czasami lekcje przerywa wystrzał armatni.
Zaczynają się wywózki. Pewnej nocy przychodzi ojciec. Był w wojsku. Dostał się do sowieckiej niewoli, pedzili ich na wschód. Uciekł. Nie zostaje w domu. Nastepnego dnia wpadają czerwonoarmiści, szukają ojca. Chcą zabrać matkę. Młodsza siostra narratora rzuca się na żołnierza i zaczyna go bić. Zlitował się. Matka zostaje.
Wywózki odbywają sie w nocy. Czerwonoarmiści wpadają do domów, mieszkańcy mają kilkanaście minut na spakowanie się, dalej są przewożeni furmankami na stacje kolejowe. Niektórym kolegom ze starszych klas udaje sie podpatrzeć, jak wszystko przebiega. Stopniowo szkoła pustoszeje. Zabierają też nauczyciela.
(…)
… o czasach swietności swojego państwa, kiedy granice rozciagały się od Kaukazu po Teheran, od Morza Kaspijskiego do Turcji. Oddziaływanie Europy było tu słabe. W przeszłości Azerbejdżan był raczej pojęciem geograficznym i kulturowym niż prawno-państwowym. Scentralizowanego państwa Azerbejdżn nigdy nie było (tym jego dzieje różnią się od historii Gruzji i Armenii). Przez wiele wieków była to prowincja Iranu. Język azerbejdżański należy jednak do języków tureckich, nie irańskich.
Religią panującą był najpierw zoroastryzm, potem islam, ale rozwijały się tu najrozmaitsze wyznania.
Narrator wchodzi na wielką, drewnianą wieżę w środku nocy, żeby zobaczyć Naftowe Kamienie - miasto zbudowne na Morzu Kaspijskim, na podwodnym łańcuchu gór. W górach znajdują się bogate pokłady ropy i gazu. Miasto jest całe…
… i małym dobytkiem uciekli głęboko w tajgę. Zbudowali sobie domek i zagrodę. Przez cały stalinizm nie widziała obcego człowieka. Jako tajemnicę przetrwania podaje swoja sztukę robienia weków ze słoniny. Słonina to sekret życia i warunek wolności.
Kijów. Jedno z niewielu miast w dawnym ZSRR, w którym ulice służą też do spacerowania. Popołudniami tysiace przechodniów przechadza sie po mieście. Kijów leży…
… z powierzchni ziemi. Na czele tej zmowy stały trzy siły: imperializm, bolszewizm i syjonizm. Prawdziwy holocaust został popełniony na narodzie rosyjskim. Wymordowano najlepszych, najmądrzejszych, najzdolniejszych - rodowitych Rosjan. Rdzenna Rosja pustoszeje, wyludnia się. Celem jest ocalenie narodowo-państwowe. Trzeba wracać na łono matki Rosji, ale uważać, żeby przy okazji nie przesiedlili się jacyś Uzbecy…
… doznał on największych upokorzeń, cierpień i męczarni. Była to kolczasta sieć zniszczenia, która składała się z następujących elementów: zimno, głód, katorżnicza praca, brak snu, brud, robactwo, sadyzm NKWD, terror kryminalistów, poczucie krzywdy, tęsknota i strach. W łagrowym doświadczeniu wszystko jest negatywne - co do jednej minuty. (…) Łagier był dla człowieka wielką próbą charakteru, zwykłej…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)