Historia książki - wykład 8

Po 1400 r. biblioteki przy wydziałach (collegiach, bursach) uniwersytetów. Największy księgozbiór → Collegium Maius (Collegium Mniejsze → teologia i humanistyka). Główny księgozbiór uniwersytecki; od XVI wieku jako główna biblioteka; od XVIII wszystkie księgozbiory uniwersyteckie. Charakter zorganizowany → 1429 r. jego statut; zapis → bibliotekę mieli prowadzić dwaj kustosze wybierani raz do roku. Ich zadaniem było gromadzenie, opracowywanie i udostępnianie księgozbioru poza „środowisko akademickie” (poza uniwerek :P).
Iluminatorstwo domeną klasztorów; w późnym średniowieczu → skryptoria wytwarzające kodeksy pojawiają się poza ośrodkami przyklasztornymi → przykład? AKADEMIA KRAKOWSKA I JEJ ŚRODOWISKO AKADEMICKIE.
Kraków, Płock, Poznań → lokalizacje tego zjawiska. Szkoły polskie iluminatorstwa → wzrost zapotrzebowania na książki w polskich elitach → rozkwit iluminatorstwa w Polsce datuje się na XV wiek i I połowę wieku XVI.
Bibliofile polscy składający zamówienia w iluminatoriach na terenie Polski:
*duchowni z hierarchii kościelnej → biskupi Stanisław Ciołek (+1432), Zbigniew Oleśnicki (+1455);
*prawnik Paweł Włodkowic (+1434);
*kronikarz Jan Długosz (+1480).
Od 100 tomów do kilkudziesięciu, kilkunastu egzemplarzy w prywatnej kolekcji - księgozbiory miały charakter uniwersalny → zawierały dzieła, które każdy wykształcony człowiek musiał posiadać z dziedziny teologii, prawa, historii, literatury paralitycznej, książki o charakterze użytkowej.
Bibliofile w swoich zamiłowaniach reprezentowali nowy nurt → humanizm → odkrywanie na nowo dorobku piśmienniczego antyku. Następuje rozwój ruchu bibliofilskiego → poszukiwanie rękopisów zawierających teksty pisarzy antycznych. Dążenie do wzbogacenia bibliotek książkami o wielkim znaczeniu np. jednego uczonego (?). Biblioteki publiczne → II połowa XV wieku; Włochy. Do propagatorów należeli m. in. Petrarca (1304-1374) - poeta → tworzył księgozbiory z myślą o wszystkich zainteresowanych książkami i literaturą → część tego księgozbioru → Francja; Biblioteka Królewska we Francji → historia bezpośrednio związana z Franciszkiem I Grabieżcą. Petrarca przy okazji swoich podróży robił to samodzielnie.
Inni możni arystokraci pragnęli budować swoje księgozbiory → funkcja prestiżowa księgozbioru i bibliotek. Mikołaj V - papież; poprzez swoich agentów starał się budować księgozbiór humanistyczny oparty o literaturę klasyczną. Zainwestował w to dużo pieniążków :] Na zlecenie możnych → Borgio Bracciolini, zesłanie rzymskich antypapieży (?). Udało mu się odnaleźć m.in. utwory Cycerona, Witryliusza, Wergiliusza i Petroniusza (poeta rzymski). Działalność Braccioliniego - pierwsze 30-lecie XV w. odwiedzał nie tylko biblioteki włoskie → szwajcarskie (Saint Gallen), niemieckie i francuskie. Niccolo Niccoli - humanista współpracujący z medyceuszami (Florencja - działalność). Cozimo de Medici - Biblioteka Marciano, Wawrzyniec zwany Wspaniałym- Biblioteka Laurenicianum. Badanie i upowszechnianie filozofii Platona oraz innych filozofów greckich. Humanizm → rozwój nauk i szkolnictwa (nie tylko na poziomie uniwersyteckim). Konsekwencją jest wzrost liczby ludzi wykształconych, którzy nie pochodzili tylko i wyłącznie z arystokracji, ale też bogate, ambitne mieszczaństwo w ośrodkach handlowych → popyt na książkę, rozwój i wzrost znaczenia skryptoriów → kopiści mają swój własny cech.

(…)

… swoich naśladowców m. in. w oficynie szwajcarskiej Johanna Frobena z Bazylei → skupiające środowisko naukowe z całej Europy. Erazm z Rotterdamu.
…
… Schöfferem. 1451 r. - pierwsze druki, kształcili też czeladników. Sztuka rozpowszechniła się poza Moguncję w wyniku działań wojennych z 1460 r. → część uczniów Gutenberga i Fusta musiała opuścić Moguncję. Zaczęli otwierać własne warsztaty zwane oficynami.
Czeladnicy → pierwsza oficyna 1465 r. - symptomatyczne → kierunek, w którym udawali się drukarze. Włochy - kolebka humanizmu i renesansu, mnóstwo ludzi…
… swojego miejsca → ośrodki handlu w Wenecji. Ośrodki kościelne → biskupstwa. Okres reformy ksiąg liturgicznych zmierzający do tego, aby używano tych samych ksiąg liturgicznych.
Wędrowni drukarze otwierali stałe oficyny, np. Niemcy po Moguncji szybko pojawili się w stolicach biskupstw - Bamberk, Kolonia, siedzibach władz i dworów, administracji państwowych → urzędowe pisma. Właśnie one i przywilej na druk…
… się one zużywały; zawodna metoda powielania książki.
Chiny i Japonia - XI wieku; Europa - początek XV wieku → ruchoma czcionka. Wynalazcy → Laurenzo Janson Coster (początek XV wieku w Harlem, Holandia); Niemcy, Czesi. Za wynalazcę uznaje się Johannesa Gutenberga z Moguncji → pracował w metalu, podobnie jak Coster. Wyrabiał tzw. przedmioty jubilerskie; opracował technologię wyrabiania metalowej czcionki ruchomej…
… iluminacjami wykonywanymi ręcznie. Brak paginacji, zachowanie kustoszy, sygnatura - nowość ukazywała ilość stron w składce. Utrzymało się do początku XVI wieku. Z czasem ukazała się paginacja, literacka rama dzieła, zanika kolofon, ale w wielu starych drukach z XVII w. możemy na nie natrafić etc. Ukazują się specjalnie drukowane pisma drukarskie. Techniki drukarskie do zdobień - drzeworyt (technika wypukła…
... zobacz całą notatkę