GLOBALIZACJA Filozofowie od czasów starożytnych posługiwali się ogólną kategorią ludzkości, poeci pisali, że „żaden człowiek nie jest samotną wyspą", ideolodzy i politycy odwoływali się do solidarności ogólnoludzkiej, statystycy obliczali rozmiary ludzkiej populacji. Również klasyczni XIX-wieczni socjologowie, od Comte'a czy Spencera począwszy, postrzegali ewolucję czy rozwój społeczny jako proces, którego przedmiotem było społeczeństwo ludzkie jako całość. Także późniejsi socjologowie zdawali sobie sprawę z tego, że wszelkie fenomeny społeczne - działania, grupy, instytucje, organizacje itp. - istnieją w szerszym kontekście otaczających całości społecznych, w tym owej całości najbardziej pojemnej. Ale dopiero pod koniec XX wieku idea społeczeństwa globalnego i tendencji, która prowadzi do wytworzenia się takiego społeczeństwa - procesu globalizacji - stały się dominującymi wątkami teorii socjologicznej. Pojęcie globalizacji weszło do języka codziennego, nie ma dnia, by politycy, publicyści, dziennikarze nie odwoływali się do globalizacji albo jako źródła kłopotów współczesnego świata, albo przeciwnie - jako szansy na ich przezwyciężenie. Pojawiły się terminy pokrewne, metaforyczne, zabarwione humorystycznie lub pejoratywnie, które robią wielką karierę w myśleniu potocznym: macdonaldyzacja, coca-colizacja, amerykanizacja, westernizacja, imperializm kulturowy. Reakcją na to zjawisko jest nowa fala radykalnych ruchów społecznych skierowanych przeciwko globalizacji.
Wszystko to nie jest sprawą mody intelektualnej, mistyfikacji ideologicznych czy nastrojów społecznych, choć oczywiście i takie elementy można odnaleźć. U podstaw fascynacji globalizacja leży jednak realny proces społeczny związany z ekspansywnym rozwojem nowoczesnej formacji społecznej. Nowoczesność - jak twierdzi Anthony Giddens - z samej swojej istoty globalizuje się. Wybrane aspekty globalizacji jako zjawiska towarzyszącego późnej nowoczesności będą przedmiotem analizy w tym rozdziale.
Jeden z pierwszych, którzy podjęli problematykę globalizacji, amerykański socjolog Roland Robertson definiuje ją jako „zbiór procesów, które czynią świat społeczny jednym". Po pierwsze, nowoczesne technologie oplatają świat siecią połączeń komunikacyjnych i telekomunikacyjnych, a najbardziej wyrazistym tego przejawem staje się komputerowa „sieć ogólnoświatowa", Internet. Wystarczy rzucić okiem na mapy linii lotniczych albo schematy łączy internetowych, aby zdać sobie sprawę, jak gęsty jest ten splot kanałów, którymi przemieszczają się po całym świecie ludzie, informacje, obrazy. Technologia telewizyjna i radiowa umożliwia ogromnym masom rozproszonym po świecie równoczesne, wirtualne uczestnictwo w tych samych „globalnych zdarzeniach": Olimpiadzie, piłkarskich pucharach, pielgrzymkach Jana Pawła II, koncertach Rolling Stonesów. W tym sensie sprawdza się przepowiednia kanadyjskiego teoretyka mass mediów Marshalla McLuhana, że świat zmienia się w „globalną wioskę".
(…)
… jej przejawów, a kultury niemieckiej - w wymiarze kultury politycznej, która uległa, przymusowej z początku, denazyfikacji i demokratyzacji.
Dzisiaj jednak uniformizacja kultury w skali globalnej dokonuje się bardziej pokojowo, wzory kulturowe przenoszą się przede wszystkim za pośrednictwem mass mediów, następnie masowych kontaktów osobistych, czemu sprzyja łatwość podróżowania i popularność turystyki…
… w naszych czasach, w epoce nowoczesnej. Zobaczmy dla kontrastu nie tak dawne jeszcze przecież społeczeństwo tradycyjne. Stanowiło ono niezwykle zróżnicowany konglomerat, heterogeniczną, pluralistyczną mozaikę rozmaitych obiektów społecznych różnej skali. W wymiarze politycznym mieliśmy hordy, rody, plemiona, królestwa, imperia, aż po dominującą dopiero od kilku wieków formę państwa narodowego. W wymiarze…
… kultur autochtonicznych z kulturą zachodnią i zrodzonego stąd konfliktu kulturowego. Występowało to szczególnie mocno w krajach kolonialnych, gdzie importowane z Europy instytucje i wzory kulturowe były często narzucane siłą. Lokalne sposoby życia, normy i wartości, zwyczaje i obyczaje, wierzenia religijne, wzory życia rodzinnego, style konsumpcji itp. - wszystko to ulegało rozbiciu i rozproszeniu…
… jako zwycięstwo cywilizacji, drudzy jako klęskę wielobarwności i zróżnicowania kulturowego.
Narzucanie wzorów kulturowych siłą, w wyniku przewagi polityczno-militarnej lub wręcz podboju, nie ogranicza się, rzecz prosta, do kolonializmu. Historia pełna jest tego typu sytuacji, żeby przytoczyć tylko akcje germanizacyjne czy rusyfikacyjne na ziemiach polskich w okresie rozbiorów albo presję swoistych wzorów…
…, inne istnieją już w czysto międzynarodowej przestrzeni: Coca-Cola, McDonalds, Carrefour, General Motors, Citibank itp. Skala ich operacji przekracza rozmiary ekonomii niejednego państwa. W polityce zjawiskiem daleko wcześniejszym, ale zyskującym dzisiaj nowe formy, były organizacje międzynarodowe typu ONZ, UNESCO, Interpol itp. Novum polega na tym, że organizacje takie przejmują dziś pewne atrybuty…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)