Esej - charakterystyka gatunku

Esej - to najtrudniejszy i zarazem najszlachetniejszy gatunek publicystyczny. Jego nazwa pochodzi od tytułu słynnego dzieła Michała Montaigne'a "Essais" ("Próby"), będącego do dziś wzorem swobodnego i zarazem bardzo osobistego wypowiadania się na różne tematy. O ile w artykule wywód autora jest podporządkowany związkom logicznym (i dlatego stoi on na pograniczu pisarstwa naukowego), o tyle w eseju są one zastępowane często przez ciągi emocjonalne. Eseista swobodnie przechodzi od wywodu naukowego do poetycki ego obrazu, włącza elementy narracji, poszukuje skojarzeń niecodziennych, o odcieniu paradoksalnym. Swoje sądy wyraża także chętnie w postaci aforyzmów. Stawia to esej w pobliżu literatury pięknej. Esej spotykany jest najczęściej w prasie społeczno-kulturalnej, literackiej lub poświęconej sztuce, choć bywają również eseje dotyczące kwestii społecznych, politycznych, a nawet ekonomicznych. We współczesnej świadomości czytelniczej i - częściej - pisarskiej każdy artykuł, w którym przejawia się dbałość o piękno formy bywa określany mianem eseju. Jest to jednak zjawisko prowadzące do zacierania się swoistości eseistyki i znacznego zubożenia właściwych tylko jej środków wyrazu. Od dłuższego też czasu artykuły, poświęcone zjawiskom kulturalnym czy osobom twórców, określa się mianem szkicu. ... zobacz całą notatkę