Epistemologia, realizm i antyrealizm - omówienie

realizm i antyrealizm, kryterium realizmu, realizm i antyrealizm a pojęcie prawdy
Wspólnym jądrem dla różnych realizmów, przeciwstawionych idealizmom, fikcjom, nominalizmom czy fenomenalizmom jest teza (R): realizm w odniesieniu do przedmiotów typu t polega na uznaniu ich za istniejące. Jej uogólnieniem jest teza (R'): realizm w odniesieniu do przedmiotów typu t polega na uznaniu ich za istniejące w stosunku do przedmiotów typu t'. (R) staje się teraz szczególnym przypadkiem (R').
Wyróżnić można trzy realizmy: ontologiczny, epistemologiczny i semantyczny. Pierwszy z tych realizmów dotyczy istnienia, drugi - poznania, a trzeci - znaczenia. (1) Realizm semantyczny definiuje znaczenie zdań przez warunki ich prawdziwości. Przeciwstawia się antyrealizmowi semantycznemu, który głosi, że znaczenie zdań jest kształtowane przez warunki stwierdzalności. (2) Realizm epistemologiczny głosi, że poznaniu ludzie dotyczy obiektów istniejących niezależnie od naszych aktów poznawczych. Przeciwstawia mu się idealizm (antyrealizm epistemologiczny). (3) Realizm ontologiczny polega na uznaniu, że przynajmniej pewne przedmioty istnieją naprawdę, to jest: niezależnie od innych. Przeciwstawia mu się antyrealizm ontologiczny.
Inne koncepcje utożsamiają realizm z poglądem, który akceptuje logikę klasyczną lub obiektywność znaczenia (znać znaczenie zdania, to znać warunki jego prawdziwości).
realizm i antyrealizm semantyczny
Semantyka realistyczna oparta jest nie tyle na zasadzie wyłączonego środka, ile na zasadzie logicznej dwuwartościowości. Antyrealiści powiadają, że jest nie do przyjęcia, a w szczególności: że nie można tolerować zdań, które nie są prawdziwe lub fałszywe, niezależnie od metody ich weryfikacji (Dummett).
Najważniejszy argument przeciwko antyrealizmowi polega na tym, co daje się pokazać dzięki wynikom metamatematycznym. Niech PA oznacza arytmetykę Peano, a HA - arytmetykę Heytinga, czyli teorię powstałą przez usunięcie z logiki, na której oparta jest PA, tych twierdzeń, które kwestionują intuicjoniści. PA jest reprezentowalna w HA, jeśli więc HA jest niesprzeczna, to PA też jest niesprzeczna. Zgodnie z twierdzeniem Godla wynika z tego, że jeśli HA jest niesprzeczna, to HA jest niezupełna w sensie Godla, a zatem można w jej języku sformułować zdania niedowoliwe. Jeśli więc HA jest niesprzeczna, to nie da się tego udowodnić ani w HA, ani w PA. Są więc zdania przekraczające warunki konstruktywnej stwierdzalności. Antyrealista może bronić.
realizm i antyrealizm epistemologiczny
Przyjmijmy, że język wiedzy zawiera arytmetykę liczb naturalnych, i że w metateorii przyjmujemy metalogiczne prawo wyłączonego środka. Teza idealizmu transcendentalnego (cały świat realny jest korelatem świadomości w ogóle - Rickert: prawdziwość naszych sądów zależy od zgodności z normami transcendentalnymi) zależy od tego, czy cały system jest zupełny. Z twierdzenia Godla o niezupełności systemów dedukcyjnych zawierających arytmetykę wynika, że istnieją zdania takie, że ani one, ani ich negacje nie są twierdzeniami. Z zasady wyłączonego środka wynika, że istnieją prawdy, które nie są twierdzeniami. Pogląd idealizmu transcendentalnego jest więc błędny, ponieważ przeciwnie do założenia, nie każda prawda jest twierdzeniem supersystemu sądów dyktowanych przez reguły ich uznawania. Przy dodatkowych założeniach umożliwia to obalenie poglądu, że rzeczywistość jest korelatem ogółu prawd (podmiotu transcendentalnego).
... zobacz całą notatkę