Elementy składowe osobowości.
Istotnym pytaniem dotyczącym koncepcji osobowości człowieka jest pytanie dotyczące podstawowych elementów składających się na przyjęty w danej teorii model osobowości. Z pewnym uproszczeniem możemy przyjąć, iż występują trzy podstawowe modele osobowości:
Model, w którym osobowość traktowana jest jako zbiór różnego rodzaju cech ludzkich, stanowiących względnie trwałe dyspozycje do określonych zachowań. Model ten jest nie tylko najprostszy i najbardziej rozpowszechniony ale również bardzo bliski potocznemu rozumieniu osobowości jako enumeratywnej listy takich m. in. cech jak: uczciwość, lojalność, pracowitość, nieufność etc.
Model, w którym niektórym tylko cechom przypisuje się konstytuujące znaczenie w całym złożonym procesie tworzenia i funkcjonowania osobowości człowieka. Przykładem może być tutaj koncepcja rozwoju osobowości Ch. Cooley'a i H. Mead'a. Ch. Cooley wyjaśniał proces kształtowania się osobowości (jaźni) poprzez odwołanie się do społecznego procesu komunikowania się, które rozumiał jako "(...) mechanizm, przez który istnieją i rozwijają się ludzkie stosunki - ogól symboli ludzkiego umysłu wraz ze środkami ich przekazywania w przestrzeni i przechowywania w czasie. Komunikowanie się obejmuje wyraz twarzy, postawę i gest, tonację głosu, słowa, pismo, druk, koleje, telegramy, telefony i wszystko cokolwiek jeszcze zostanie wynalezione w toku podboju przestrzeni i czasu"51.
Proces społecznego komunikowania kreuje wedle Ch. Cooley'a fenomen, który powoduje, iż mimo dużego zróżnicowania środków komunikowania mechanizm formowania ludzkiej osobowości jest względnie jednolity. Fenomenem tym jest jaźń odzwierciedlona -looking-glass-self- a więc nasze wyobrażenia na temat tego, jak wyobrażają nas sobie inni ludzie. Traktując rzeczywistość społeczną wyłącznie jako zespół faktów psychicznych ten amerykański psycholog społeczny i socjolog był przekonany, iż społeczeństwo dostępne jest jednostce jako"(...) stosunek między wyobrażeniami o osobach. Aby społeczeństwo istniało, konieczne jest, aby osoby gdzieś się razem zebrały. Otóż zbierają się one w umyśle jako wyobrażenie o osobach. Gdzieżby indziej.
J. Szczepański traktując jaźń odzwierciedloną jako jeden z istotnych socjogennych elementów osobowości podkreśla zarazem, iż owa swoista gra wyobraźni składa się z:
a) wyobrażeń na temat tego, jak postrzegają nas inni ludzie,
b) wyobrażeń na temat tego, jak inni ludzie oceniają zarówno nasz wygląd fizyczny jak i nasze postępowanie,
c) reakcji na te wyobrażenia, które mogą być bardzo różne; od poczucia dumy i zadowolenia do poczucia wstydu, zażenowania czy upokorzenia53. Koncepcja rozwoju osobowości G. H. Mead'ajest w pewnym sensie rozwinięciem koncepcji Ch. Cooley'a. Wychodząc z filozoficznych założeń dotyczących człowieka jako organizmu zdolnego percypować samego siebie, mającego określony pogląd na swój temat i świadomie regulującego swe postępowanie G. H. Mead twierdził, iż "Jednostka doświadcza siebie samej jako takiej nie bezpośrednio, lecz tylko pośrednio, przyjmując punkty widzenia innych członków tej samej grupy społecznej lub uogólniony punkt widzenia grupy społecznej, do której należy. Wkracza w swoje własne doświadczenie jako osobowość lub jako jednostka, nie bezpośrednio lub natychmiast, nie stajać się dla siebie podmiotem, ale w takiej mierze, w jakiej staje się dla siebie najpierw obiektem, w sposób taki sam, w jaki inne jednostki są dla nie/obiektami.
(…)
… są dziedziczone. Liczne badania na temat wzajemnych korelacji między dziedziczonymi genami a środowiskiem społecznym pozwalają stwierdzić, iż geny warunkują wiele cech typowo ludzkich lecz ich nie determinują. Stąd też sam proces dziedziczenia coraz częściej w naukach przyrodniczych czy socjobiologii traktowany jest nie jako stan ale bardzo złożony proces. Badania nad tzw. ilorazem inteligencji (która jest dziedziczna) wykazały np., iż stopień dziedziczności ilorazu inteligencji jest wysoki. Stąd też najwyższy średni współczynnik korelacji IQ występuje wśród bliźniąt jednojajowych wychowywanych razem (+ 0,87) i takich samych bliźniąt wychowanych oddzielnie (+ 0,75). Dla porównania współczynnik korelacji IQ między rodzicem i dzieckiem wynosi + 0,50, dziadkiem i wnukiem + 0,27, dzieckiem i przybranym rodzicem + 0,20, zaś dziećmi nie spokrewnionymi, wychowywanymi oddzielnie + 0,01. Dzieci z adopcji zaś mają silniejsze korelacje IQ z rodzicami biologicznymi niż przybranymi . Jednocześnie jednak badania dotyczące przeciętnych ilorazów inteligencji ojców i ich dzieci w różnych klasach społecznych (różniących się standardem życia, wykształceniem, charakterem pracy) pokazuj ą nie tylko wysoką zbieżność…
…. Z kolei dzieci rodziców o inteligencji stosunkowo niskiej na ogół przewyższają swych rodziców ilorazem inteligencji. Stąd też, jak stwierdzają polscy badacze "(...) dzieci rodziców z określonej warstwy społecznej mają szansę trafienia do różnych warstw; zarówno wyższych jak i niższych. Zależeć to będzie głównie od ich poziomu umysłowego a nie ich rodziców"65. Spełnione muszą być wtedy jednak określone…
… z terminem "wzór osobowy", rozumiejąc pod nim bądź to konkretny opis postaci ludzkiej, obdarzonej zespołem cech aprobowanych6*, bądź też (...) przedstawiony w formie modelowej (typu idealnego) zespół cech osobowości, który stanowi układ odniesienia dla opisu porównawczego oraz oceny działań i dyspozycji jednostek należących do określonej zbiorowości społecznej, a także spełniać ma funkcje normatywne…
… człowieka) jak i grupowy; stanowi istotny wytwór ustrukturalizowanych zbiorowości. Pojęcie "rola" oznacza zatem pewien punkt graniczny pomiędzy jednostką a społeczeństwem. Główna idea teorii roli społecznej w tradycyjnym ujęciu zgodna jest ze słynnym fragmentem utworu W.Szekspira "Jak wam się podoba" (akt n, scena VII w tłumaczeniu Leona Urlicha '80 r.): "Świat jest teatrem, aktorami ludzie, którzy kolejno…
… do zaspokojenia poszczególnych popędów w sposób akceptowany zarówno przez otoczenie społeczne jak i samego człowieka. Ten poziom osobowości składa się przede wszystkim z wyobrażeń, spostrzeżeń, pamięci, umiejętności oceny oraz woli i decyzji. Na tym poziomie rozwoju osobowości uruchamiane są różnorodne mechanizmy obronne, stanowiące wynik konfrontacji między Id a trzecim poziomem osobowości - Superego…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)