Sceptyczne rozwiązanie
69. Zapał filozoficzny, podobnie jak religijny, posiada, jak się zdaje, tę złą stronę, że aczkolwiek dąży do poprawy obyczajów i wykorzenienia wad, może przecież wskutek nadanego mu niewłaściwego kierunku służyć wyłącznie podsycaniu jakiegoś upodobania, które nas opanowało, lub pchać umysł z tym większą stanowczością ku tej stronie, która go już zbyt silnie przyciąga przewagą i skłonnością wrodzonego usposobienia. Nie ulega wątpliwości, że dążąc do wspaniałego spokoju duszy, który cechuje filozofa-mędrca i usiłując znaleźć przyjemność tylko w tym, czego nam własny dostarcza umysł, możemy na koniec - jak to się przydarzyło Epiktetowi i innym stoikom - uczynić z naszej filozofii po prostu tylko wysubtelniony nieco system egoizmu i przerozumować sobie zarówno wszelką cnotę, jak też przyjemności wynikające z życia społecznego. A rozpatrując uważnie marność życia ludzkiego i rozmyślając o znikomości i niestałości bogactw i zaszczytów może właśnie tym samym pochlebiamy wrodzonemu lenistwu, które nienawidząc wiru światowego i zgiełku interesów, szuka jakiegoś rozumnego pozoru, aby oddawać się pełnej i niekrępowanej bezczynności. Istnieje jednak pewien kierunek filozofii, który jest, jak się zdaje, mniej narażonym na tę ujemną stronę, ponieważ nie łączy się z żadnym niewłaściwym upodobaniem umysłu ludzkiego i ponieważ nie może też przymieszać się do żadnej wrodzonej namiętności lub skłonności. Kierunkiem tym jest filozofia akademicka, czyli sceptyczna. Akademicy prawią ustawicznie o wątpliwościach, o zawieszaniu sądu, o niebezpieczeństwie tkwiącym w pospiesznym rozstrzyganiu, o ograniczeniu badań rozumowych do bardzo ciasnego zakresu, o wyrzeczeniu się wszelkich spekulacji, nie leżących w obrębie potocznego życia i praktycznego działania. Nie ma zatem rzeczy, która by bardziej od takiej filozofii sprzeciwiała się niedołężnemu lenistwu umysłu, jego niecierpliwej zarozumiałości, wygórowanym pretensjom i zabobonnej łatwowierności. Taka filozofia tłumi wszelką namiętność, z wyjątkiem zamiłowania do prawdy; ta zaś namiętność nie dopięła nigdy i nie może też nigdy dopiąć zbyt wysokiego stopnia. Więc dziwną się to musi wydać rzeczą, żeby filozofia ta, która prawie zawsze musi być nieszkodliwa i niewinna, miała być przedmiotem tylu nieuzasadnionych zarzutów i oszczerstw. Lecz może właśnie to, co ją czyni tak niewinną, jest zarazem tym, co ją naraża na ogólną nienawiść i złość: nie pochlebiając żadnej niewłaściwej skłonności mało zdobywa sobie zwolenników; sprzeciwiając się tylu występkom i niedorzecznościom, wzbudza przeciw sobie setki nieprzyjaciół, którzy ją piętnują jako zuchwałą, bezbożną i irreligijną. 70. Nie ma też obawy, by filozofia ta, usiłując zamknąć nasze badania w granicach potocznego życia, miała kiedykolwiek podkopać wnioski, które wyprowadzamy w życiu potocznym i wątpliwości swe posunąć aż do sparaliżowania wszelkiego działania i spekulacji. Rzeczywistość nigdy się swych praw nie wyrzeknie i ostatecznie zawsze odniesie zwycięstwo nad wszelkim rozumowaniem abstrakcyjnym. Chociaż więc np. twierdzimy, jak w poprzednim rozdziale, że w każdym rozumowaniu opartym na doświadczeniu umysł czyni pewien krok, który nie ma podstawy w żadnej argumentacji lub czynności intelektualnej, przecież nie ma niebezpieczeństwa, by rozumowanie to, na którym polega niemal cała wiedza, wskutek tego odkrycia ucierpiało. Jeżeli umysł, czyniąc ten krok, nie kieruje się żadną argumentacją, musi istnieć jakaś inna zasada równie ważna i powa
(…)
… miłości, gdy doznajemy dobrodziejstwa, lub nienawiści, gdy spotyka nas krzywda. Wszystkie te objawy są rodzajem wrodzonych instynktów, których żadne argumentowanie, żaden proces myślowy lub rozumowy nie może ani wytworzyć, ani usunąć. Źródło: David Hume, Badania dotyczące rozumu ludzkiego, tłum. J. Łukasiewicz i K. Twardowski, Lwów 1919
…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)