Dokąd zmierza człowiek czasów barokowych i oświeceniowych? Dokąd zmierza człowiek? Do czego dąży? Niezależnie od tego w jakiej epoce żyje, stawia sobie te same pytania: Skąd się wziął świat? Jak powstał? Co jest sensem życia? Czy naszym życiem kieruje Bóg, czy zależne jest ono od przeznaczenia? Dąży do poznania świata. Zastanawia się nad systemem wartości. Szuka wartości wyższych. Zastanawia się nad ich istotą. I okazuje się, że nie tylko na przestrzeni wieków odpowiada na te same pytania, ale również dochodzi do wniosków, które już wcześniej były sformułowane. Człowiek końca XVI wieku przekonał się, że nie zawsze da się zachować postawę stoicką, afirmującą życie. Zauważył, że nie jest istotą harmonijną. Dochodzono do wniosków pesymistycznych, np. że świat jest nie trwały, a człowiek rozdwojony wewnętrznie (augustianizm). Pojmowanie takiego człowieka znalazło odzwierciedlenie w literaturze i poezji.
Ze względu na przyjętą przez poetów postawę wobec świata poezję barokową można podzielić na tzw. poezję "światowych rozkoszy" i poezję metafizyczną. Poeci "światowych rozkoszy" wiedząc, że życie jest nietrwałe, starali się czerpać z niego to, co najlepsze. Pisali o flircie, grze miłosnej, uczuciach, zapominali o przemijaniu. W przeciwieństwie do nich poeci metafizyczni odrzucali ponęty życia doczesnego. Wnikali w strefę ducha i tam doszukiwali się starych wartości. Nie napawali się miłością, szukali wartości wyższych. Polska wieku XVI uchodziła za drugie mocarstwo Europy, zaraz po Niemczech. Była przedmurzem - tarczą chrześcijaństwa. W XVII w. Nękana licznymi wojnami (z Kozakami, Tatarami, Szwedami) wywarła wpływ na postawę Polaków. Poczucie zagrożenia wzmagało zwątpienie w dotychczasowe wartości, w wiarę i kościół. Rosła w siłę szlachta, która wymuszając dla siebie kolejne przywileje, pozbawiała władzy króla. Ze szlachtą wiążą się dwa modele kultury - dworski, kreowany przez magnatów, którzy czerpali wzorce z zachodu (ubiory, wysokie peruki, pudry, krynoliny, stąd też silny wpływ języka francuskiego) i ziemiański, który powstał w oparciu o dziedzictwo renesansowe, z modelu szlachcica ziemianina. Ten model kultury akcentował przywiązanie do polskości, obrzędów i obyczajów. Cechuje go ksenofobia szlachecka (niechęć do obcych krajów i kultury). Polski szlachcic, typowy Sarmata, szanuje swą wolność, przywileje i gloryfikuje staropolszczyznę. Przedstawiciele tego modelu kultury to Zbigniew Morsztyn, Wacław Potocki i Jan Chryzostom Pasek. Przedstawicielem kultury dworskiej, która mówiła o tematach lekkich i opisywała życie na dworze, był Jan Andrzej Morsztyn. Zgodnie z kanonami poezjowania dworskiego starał się zaskoczyć czytelnika konceptem, treścią, tematem, oryginalnym wysokim językiem. Przykładem mogą być takie utwory jak "Niestatek" czy "Do trupa". Pierwszy poprzez paradoksalne wyliczenia uzasadnia brak stateczności u kobiet, drugi przekonuje, iż lepiej być umarły, niż cierpieć z miłości.
(…)
… jest dramat J. U. Niemcewicza pt. "Powrót posła". Utwór ten powstał w okresie największych napięć w sejmie (ok.1790 r. - przed uchwaleniem konstytucji). Niemcewicz, podobnie jak Naruszewicz w " Balonie" przeciwstawił sobie dwie grupy bohaterów. Starosta Gadulski kontra Podkomorzy Starościna kontra Podkomorzyna Szarmancki kontra Walery i Teresa Starosta Gadulski to typowy Sarmata, zacofany konserwatysta. Mówi dużo, ale nic wartościowego. Nie chce godzić się z innymi narodami. Z sentymentem wspomina czasy saskie. Popiera liberum veto. W sejmie należałby zapewne do obozu hetmańskiego. Starościna to typowa żona modna. Kobieta zapatrzona w modę francuską. Najważniejsza dla niej była ogłada towarzystwa. Szarmacki to fircyk, wychowany do dworskiego życia, które ceni rozrywkę i zabawę, a celu szuka w zdobywaniu względów u kobiet…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)