Cluny
Zgodnie z początkowymi zasadami życia cystersów, pierwsze siedziby budowali głównie zakonnicy i miały one być zaspokojeniem tylko potrzeb podstawowych. W założonej na odludziu w roku 1098r. pierwszej siedzibie Cistercium (Citeaux) zbudowano prawdopodobnie kilka drewnianych budowli - kaplicę , dom z sypialnią i jadalnią oraz kuchnię. Podobnie sytuacja wyglądała w pierwszych filiach tego klasztoru w La Ferte (1113 r.), Pontigny (1114 r) oraz Clairvaux i Morimond (1115 r.) Dopiero następne pokolenie zakonników podjęło się budowy kamiennych klasztorów np. murowane budowle Citeaux zaczęto wznosić dopiero czterdzieści lat po założeniu siedziby. Prawdziwy przełom w dziejach architektury cysterskiej nastąpił w 1135 r., gdy położono kamień węgielny pod budowę wielkiego kościoła i opactwa w Clairvaux. Od tej chwili, w okresie zwanym złotym wiekiem cystersów dbano, by kościół i klauzura miały ustalony schemat funkcjonalny, zaczerpnięty z wcześniejszych klasztorów benedyktyńskich. Za twórcę tego schematu uważa się św. Bernarda, opata z Clairvaux, który w swych listach piętnował istniejące wówczas formy architektury sakralnej . Krytykował on m.in. ...ogrom kaplic, ich niezmierną długość i zbyteczną szerokość, kosztowne glazury i niepotrzebne malunki, które skupiają na sobie spojrzenie modlących, przeszkadzają w skupieniu ... Zadawał również pytania: ...Co natomiast robią w klasztorach, w obecności zajętych czytaniem braci, owe budzące śmiech potworności, jakieś osobliwie zniekształcone piękno i pełen piękna bezkształt? Na cóż tam nieczyste małpy, dzikie lwy, potworne centaury, półludzie, pstre tygrysy, walczący żołnierze i dmący w rogi myśliwi?.... Jeśli nie budzi wstydu niestosowność, dlaczego nie wywołują żalu poniesione koszty?... Konsekwencją tej krytyki było wydanie następującego zarządzenia kapituły... Jest kompletnie zakazane posiadać rzeźby. Jeśli chodzi o malowidła, są one dozwolone tylko na krzyżach i te ostatnie muszą być z drewna... W kolejnym zarządzeniu z 1157 r. zakazano budowy kamiennych wież dzwonniczych, w 1182 r. zalecono usunięcie witraży a w 1213 r. zabroniono wykonywania wielobarwnych posadzek i umieszczania rzeźb lub obrazów z wyjątkiem obrazu Zbawiciela Chrystusa. Również wewnętrzne przepisy zakonne cystersów zawierały wytyczne funkcjonalnej organizacji klasztoru i poszczególnych pomieszczeń np.: Niech żaden klasztor nie zostanie zbudowany w obrębie miast, zamków czy gospodarstw .
Niech nic nie będzie skonstruowana po za bramą klasztoru .
Klasztor powinien być tak rozmieszczony, by - jeśli to możliwe - wszystkie ważne rzeczy, takie jak woda, młyn, ogród, różne rzemiosła mogły znajdować się wewnątrz ogrodzenia.
Nowy opat nie powinien być wysłany do nowego miejsca, bez co najmniej dwunastu mnichów[...] i nim nie postawi następujących budynków: kaplica, refektarz, sala sypialna, dom dla gości, furty, tak by mogli, jak tylko dotrą na miejsce, służyć Bogu i żyć według reguły.
(…)
… z osiągnięć sztuki gotyckiej. Budowane kościoły coraz częściej przypominały katedry i kościół benedyktynów w Cluny, wielokrotnie krytykowany przez św.Bernarda. W kolejnych stuleciach różnice formalne w architekturze cysterskiej zaczęły się pogłębiać. Kształt budowli klasztornych powstających w różnych krajach Europy zależał od sytuacji gospodarczej i politycznej danego terytorium, a także od poziomu…
…, irlandzkich i niemieckich. Te klasztory, które nie przeszły w posiadanie zamożnego użytkownika, popadały w ruinę. Niektóre kościoły klasztorne, zwłaszcza niemieckie, przekształcono w świątynie protestanckie. Część jednak klasztorów przetrwała i po reformie Kościoła w wyniku soboru trydenckiego (1545-1563), sytuacja opactw się poprawiła. Pod koniec XVI wieku zaczęto podejmować pierwsze wielkie działania…
… większość budowli klasztornych posiadała podobne rozplanowanie, którego zasady ustalono za życia św. Bernarda. Zgodnie z tymi zasadami zbudowano największe klasztory w Clairvaux i Citeaux, a ich rzuty posłużyły współczesnym badaczom architektury do opracowania tzw. idealnego schematu funkcjonalnego klasztoru cysterskiego, prezentowanego w galerii poniżej. Rycina ta przedstawia rzut kościoła klasztornego…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)