Cena wyboru, „Horsztyński” J. Słowackiego Rok 1794, w którym rozstrzygnęły się losy Rzeczypospolitej spędzał sen z oczu naszych romantyków. W wydarzeniach tego roku kryła się jakaś tajemnica, zawierająca w sobie nie tylko polityczne przyczyny naszej klęski, ale również niezbędną wiedzę o naszym narodzie, bez której nie można było prowadzić dalszej walki o niepodległość. Rok ten określił więc los wszystkich pokoleń wieku XIX.
Zarówno Adam Mickiewicz jak i Juliusz Słowacki starali się rozwikłać tajemnicę roku 1794.
Mickiewicz podejmował ten temat dwukrotnie: „ Jakub Jasiński, czyli dwie Polski ” (dramat, napisany po francusku pod koniec 1836r.), „ Jasiński ” (naszkicowany u schyłku życia poety).
Słowacki podjął ten temat w dramacie, nazwanym dość niefortunnie przez filologów „ Horsztynskim ”. Poeta zamierzył sobie pięcioaktową tragedię, zasiadł do jej pisania podczas pobytu w Genewie w roku 1835. Mając już całą rzecz na ukończeniu zaczął nagle wyrywać i niszczyć napisane karty, po czym ostatecznie zarzucił pisanie tego utworu.
Obaj wieszcze (którzy umieścili akcję swoich utworów w tym samym pałacu Kossakowskich pod Wilnem) wynieśli ze zmagań z historią pewną istotną prawdę, a mianowicie, że nie było wówczas jednej Polski. Były, a więc trwają nadal, dwie Polski , rozdzielone i niepogodzone, których nie da się złączyć w jedno, tak jak nie da się zespolić ognia i wody, prawdy i kłamstwa etc. Ojczyzna została rozdwojona. Każdy z wieszczów miał jednak swój własny punkt widzenia na charakter i funkcję tego „pęknięcia”:
Mi ckiewicz: spojrzał na wydarzenia roku 1794 jak socjolog porządkujący ujawnione przez poszczególne grupy idee polityczne. Konflikt rozdzierający Polskę miał dla Mickiewicza charakter polityczny i przebiegał w sferze idei społecznych.
Pierwsza Polska - obóz Targowicy, której konserwatyzm osiągnął stadium zdziczenia i zbrodni (obóz ten był gotów bronić anachronicznej formy państwa, gwarantującej przywileje i władzę nawet za cenę podporządkowania ojczyzny interesom obcego i wrogiego mocarstwa).
Druga Polska - obóz światłych zwolenników Konstytucji 3 Maja, który stanął na stanowisku iż odrodzenie i niepodległość kraju zagwarantować może tylko naród przeistoczony duchowo, naród przemieniony z jednostanowego, szlacheckiego, w wielostanowy, obejmujący również niższe warstwy społeczne.
Słowacki: linię podziału wyznacza nie polityka i nawet nie idee, lecz wartości moralne, a ściślej rzecz biorąc - zasada obowiązku patriotycznego. Treść konfliktu: psychomachia, walka dusz, które w momencie zagrożenia ojczyzny wybrały całkowicie odmienne postawy etyczne. Słowacki dostrzegł, że podział ten ukształtowany został w latach pierwszego zrywu w obronie całości i niepodległości, w czasach konfederacji barskiej.
(…)
… i pieniądze, arogancję i łaskę, pokazowe kaprysy i lęk przed prawdą.
Partia Hetmana trzyma się na donosicielstwie i oszczerstwie, rozsadza ją ambicja zupełnych głupców (np. Sforka, dorabiający sobie wytwornych przodków). Ksawery Horsztyński, dawny konfederat barski - reprezentuje Polskę cierpiętników. Jeśli się zważy, że mękę uważał Słowacki za niezbędny warunek postępu duchowego, doświadczenie konfederatów barskich stało się punktem przełomowym w dziejach odrodzenia Polski. Poeta zawdzięczał wiele chrześcijańskiej teologii cierpienia, przekształcającej bezsensowną męczarnię w pełną głębokich znaczeń próbę. Doświadczenie konfederatów było właśnie taką próbą, w której zahartowała się tożsamość narodowa, oczyszczając Polaków z plugastwa zdrady i hańby. Okrutne doświadczenie konfederata stało się niepojęto miarą człowieczeństwa. Insurekcja kościuszkowska w Wilnie to owoc duchowy konfederacji barskiej.
Szczęsny Kossakowski - główny bohater, jego dzieje wewnętrzne to dzieje dojrzewania, którego momentem szczytowym miał być wybór jednej z wartości (dwie Polski potraktował Słowacki bowiem w kategoriach dwóch wartości).
Szczęsny dysponuje jakimiś bliżej nieokreślonymi darami, dzięki którym przedstawia…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)