WACŁAW BERENT - OZIMINA BN I 213
oprac. Michał Głowiński
1. OD „FACHONKA” DO „ZMIERZCHU BOGÓW”
Wacław BERENT (1873-1940) Nie był przedmiotem literackiej legendy, nauczycielem pragnącym pouczać społeczeństwo. Nie tworzył wzorów zachowań, poddawał je tylko literackiej analizie. Jedyna jego rola, to rola pisarza. Urodzony 26 września 1873 w Warszawie. Zadebiutował w prasie w roku 1894, ostatnią książkę wydał w roku 1939. Pochodził z rodziny mieszczańskiej. Uczył się w prywatnym gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie. Następnie studiował na wydziale przyrodniczym uniwersytetów w Zurychu i Monachium, doktoryzował się w Zurychu w 1886 na podstawie rozprawy z ichtiologii. Osiadł na stałe w Warszawie. Podróżował dużo po Europie, najczęściej przebywając w Paryżu, Berlinie i Monachium. Był członkiem Polskiej Akademii Literatury, Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich. W roku 1933 otrzymał państwową nagrodę literacką. Najprawdopodobniej zniszczył przed śmiercią dokumenty osobiste i korespondencję. Zmarł w W arszawie 19 lub 22 listopada 1940 roku. Biolog, który życie poświęcił pisaniu. Artysta o wyjątkowej odpowiedzialności za słowo. Kilka lat pracował nad książką, dlatego jego dorobek nie jest wielki. W twórczości Berenta istotne miejsce zajmują powieści. Fac howiec (1895) jest rozliczeniem z pozytywizmem przez konfrontację programu z rzeczywistością; Próchno (pierwodruk w "Chimerze", wydanie osobne z podtytułem "Powieść współczesna" 1903) jest oceną nastrojów dekadenckich, a jednocześnie obroną egzystencji artysty; Ozimina (1911) przynosi próbę oceny rewolucji 1905 roku, Żywe kamienie (1918) ukazują czas przełomu średniowiecza i renesansu. Autor opowieści biograficznych, zebranych w tomie Nurt (1934), kontynuowanych w tomie szkiców Diogenes w kontuszu (1937) i Zmierzchu wodzów (1939); refleksja historyczna znajduje tu odwołania do teraźniejszości pisarza. Tłumaczył m.in. Tako rzecze Zaratustra Fryderyka Nietzschego, utwory K. Hamsuna, H. Ibsena, G. Maupassanta, R. Rollanda. Okres Młodej Polski przeżył jako autor tzw. powieści współczesnych - Fachowiec stanowi programowy rozrachunek z ideologia poprzedniej generacji. Próchno analizuje sytuacje modernistycznego artysty. Oziminę traktowano jako dzieło beletrystyki politycznej. Żywe kamienie - zwrot ku historii . Berenta szczególnie interesują postawy inteligencji i jej świadomość. Położenie pisarza w okresie międzywojennym znacznie się pogorszyło. Berent żądał od czytelnika wysiłku. Jego dzieł nie można czytać, należy wczytać się w nie. Symbolika, a także styl Berenta, charakteryzujący się inwersjami i powikłaniami składniowymi stanowić może pewne utrudnienie w lekturze.
2. WIELKA DYSKUSJA
(…)
… wiadomości o wybuchu wojny. Odwołanie do tradycji romantycznej - mitu dobrego Rosjanina, oficera (kapitan Ryków z Pana Tadeusza, major Waldemar Hawryłowicz z Fantazego). Postać pułkownika też staje się aluzja literacką. By bohater mógł stać się wyrazicielem idei, by mógł przedstawić swą spowiedź o Polsce, musi być odpowiednio uwikłany w świat przedstawiony ni poprzez intrygę, ale przez stosunek…
… o balowej nocy. Ewokuje ona dwa fragmenty Dziadów cz. III - salony warszawskiego i balu u senatora. Wesele Wyspiańskiego - Berent zmuszał czytelnika, by jego dzieło odbierał na tle wielkiej tradycji. Punktem odwołania są romantycy (Mickiewicz), Prus i Wyspiański. Podobieństwo z Ulissesem - wzór epopeja Homera, w Oziminie - arcydzieła literatury polskiej. Działa w obu dziełach podobny mechanizm aluzji.
ALUZJE DO MICKIEWICZA - jest ich wiele: postać pułkownika, biblioteka może być interpretowana jako odpowiednik serwisu Wojskiego, zdanie: zamknijcie okna od ulicy przywołuje II. cz. Dziadów.
ARCYDZIEŁA LITERATURY OBCEJ - największe znaczenie mają aluzje do Nocy Walpurgii z I. cz. Fausta Goethego w wielkim monologu Niny po zakończeniu przyjęcia.
ODWOŁANIA DO LALKI PRUSA - wizja Powiśla, scena narady…
… doświadczenia późniejsze. Dzieło uczynił wypowiedzią o tym, co było istotne w roku 1911.
SALON WARSZAWSKI - należy do finansisty, barona Niemana. Dopiero w 4. części akcja przenosi się na ulicę. Na tkankę utworu składają się konfrontacje stanowisk i postaw. To nie jest zwykły salon i zwykła noc. Tej nocy gadają ze sobą mary polskie, współczesne widma. Jest to noc Dziadów, noc narodowa. Jest tu i mazur…
… w wielkiej dyskusji (czytelnik sam musi ustalić system wartości).
PUNKTY WIDZENIA - świat przedstawiony zgrupowany tak, jak go postrzegają poszczególni bohaterowie. Czytelnik poznaje świat razem z bohaterami. Maleje rola narratora, zdania przez niego wypowiedziane tworzą tekst podobny do didaskaliów w dramacie. Są narracyjną tkanką łączną. Dotyczy to również opisów - poznajemy je dzięki bohaterom. Opis…
… narodową, okazje do wielkich dyskusji, rozrachunków, wizji - Mury Jerycha Berezy, Popiół i diament Andrzejewskiego, Na wsi wesele Dąbrowskiej, Bal w operze Tuwima.
Ozimina jako dzieło nowatorskie wpłynęła na ogólną ewolucje gatunku powieściowego w Polsce.
TREŚĆ:
Ozimina rozpoczyna się w salonie baronostwa Niemanów, gdzie na wielkim przyjęciu zgromadzeni są przedstawiciele warszawskiej plutokracji…
… Nina i przyglądała się mu, klęcząc u jego stóp. Przypomina mu ich pierwsze spotkanie na wsi, jak go naśladowała. Po chwili Bolek ja odpycha.
Cały czas przewija się kukła murzyna. Gospodarz zamyka okno. Diwa i jej towarzysz wychodzą. Spotyka w drzwiach Bolka i odpycha go. Wychodząc mówi, że tu mężczyźni nie mają wcale uczuć męskich, tylko sentymentalizm tkliwy i dlatego kobiety są tu [parafiańsko…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)