Behawioryzm - środowisko a zachowanie

doc.

Notatka na temat: trzy spojrzenia na człowieka, podzielona jest na takie rozdziały, jak: środowisko a zachowanie, sterowanie pozytywne, sterowanie negatywne, mit kary, poza wolnością i godnością człowieka, inżynieria behawiorystyczna, portret jednowymiarowy oraz obawa przed manipulacją.

Notatka pozwoli uzupełnić i usystematyzować wiedzę z zakresu behawioryzmu.


Wprowadzenie: trzy spojrzenia na człowieka
Jakub Bronowski, uczony o prawdziwie humani­stycznej wyobraźni, napisał niedawno, że “nadszedł czas, aby zrozumieniu życia, szczególnie życia człowieka, poświęcić się równie całkowicie i bez reszty, co niegdyś zrozumieniu świata fizycznego”. Po­dobny pogląd wyrazili ostatnio członkowie Klubu Rzymskiego w słynnej książce Granice wzrostu. Stwierdzenia te są czymś więcej niż gołosłowną de­klaracją; wskazują one na coraz powszechniejsze przekonanie, że współczesna wiedza o człowieku, o jego motywacji i możliwościach intelektualnych., o rozwoju emocjonalnym i zaburzeniach osobowości, o nerwicach i psychozach jest zawstydzająco mała. W ciągu ostatnich dwudziestu pięciu wieków czło­wiek dużo szybciej zmieniał wyobrażenia o świecie fizycznym niż o sobie. Od czasów Arystotelesa fizy­ka i chemia zrobiły milowy krok w kierunku po­znania praw rządzących rzeczywistością. W tym sa­mym okresie wiedza o zachowaniu ludzi wzrastała dość powoli. Jeszcze obecnie - w wieku Pawłowa i Freuda - dialogi Platona są ważnym źródłem informacji o ludzkim myśleniu i emocjach; świad­czy to nie tyle o tym, że starożytni myśliciele wie­dzieli o człowieku tak dużo, ile o tym, że współcześ­ni uczeni wiedzą o nim tak mało. Taki stan rzeczy wywołuje niepokój. Coraz powszechniejsze staje się przekonanie, że poznanie osobowości człowieka, jego systemu wartości i możliwości rozwojowych jest niezbędnym warunkiem tworzenia humanistycznej wizji świata.
Aby stwierdzenia te nie były zbyt gołosłowne, chciałbym zwrócić uwagę na dwie funkcje, jakie pełni wiedza o człowieku.
Po pierwsze, jest ona niezbędna przy konstru­owaniu środowiska fizycznego i spo­łecznego, które otaczają człowieka.
Po drugie, wiedza ta ma podstawowe znaczenie w procesie sterowania ludzkim zacho­waniem. Tak więc politycy i kierownicy życia gospodarczego, którzy chcą zwiększyć motywację pracowników, ich sumienność i zaangażowanie, nie mogą zrobić nic lepszego, niż wykorzystane w tym celu prawa uczenia się, a szczególnie dane o roli nagród i kar w działalności człowieka. Ignorowanie tych praw może prowadzić do wielkich rozczarowań. Podobnie psychoterapeuta, który próbuje usunąć lęk neurotyczny u swego pacjenta, musi uwzględnić nowoczesną teorię emocji. Zatem wiedza o funkcjo­nowaniu człowieka jest podstawą wszelkich oddzia­ływań wychowawczych czy socjotechnicznych. Dzię­ki niej można skuteczniej zmieniać zachowanie ludzi i przystosowywać je do okresu rewolucji naukowo-technicznej.
Polityk i menedżer, nauczyciel i urzędnik, lekarz i inżynier w toku własnej działalności zawodowej, w codziennych kontaktach z ludźmi zdobywają pew­ne doświadczenie osobiste i wiedzę o zachowaniu człowieka i jego osobowości. Wiedzę tę, pochodzącą bezpośrednio z życia nazywa się czasem wiedzą gorącą. Pełni ona ważną rolę społeczną; dzięki niej można nieraz przewidzieć i wyjaśnić zachowa­nie ludzi; w pewnych przypadkach ułatwia ona kształtowanie postaw i potrzeb. Nie ulega jednak wątpliwości, że wiedza ta nie może stanowić jedy­nej podstawy na której opierają się współczesne systemy wychowawcze i oddziaływania propagan­dowe. Ob ... zobacz całą notatkę