Folklor i folkloryzm
T
ermin „folklor” wprowadził do nauk humanistycznych angielski uczony William Thomas, który w 1846 roku napisał list do redakcji czasopisma „The Atheneum” z propozycją, aby „prawdziwie anglosaski wyraz złożony folklor (czyli wiedza ludu) zajął miejsce dotychczas przyjętych określeń, takich jak „starożytności ludowe”, „literatura ludowa””. Terminem tym określił szeroko pojętą „wiedzę” i „umiejętności” zwykłych ludzi, takie jak „zwyczaje, obrzędy, obyczaje (sposób życia), zabobony, ballady, przysłowia oraz tym podobne zjawiska.
Znany wszystkim termin folklor zakorzenił się w języku potocznym jako wyraz obiegowy. Dość dowolne rozumienie pojęcia folklor pojawiło się w codziennej praktyce językowej najczęściej jako symbol „wiejskości”, chłopskiej kultury duchowej i materialnej, a także wyrwanej z korzeni, nieautentycznej stylizacji artystycznej opartej na motywach ludowych. Dla niektórych folklorem będzie oglądany występ zespołu folklorystycznego, dla innych wyroby pamiętnikarskie „Cepelii” czy wnętrze restauracji stylizowane w duchu starej karczmy lub przekazywana od pradziadów bajka, podanie lokalne lub melodia zagrana przez wiejską kapelę.
Powyższe przykłady pragmatycznego rozumienia folkloru świadczą o powszechności terminu i heterogeniczności tego pojęcia. Dzieje naukowych zainteresowań folklorem wskazują na brak w przeszłości semantycznego ujednolicenia terminu „folklor” co doprowadziło do zróżnicowanego pojmowania samego zjawiska. W Polsce długo utrzymywała się tradycja etnograficznego pojmowania terminu „folklor”. Pojęcie to obejmowało zjawiska określane również mianem kultury duchowej, społecznej i materialnej głównie w odniesieniu do kultury chłopskiej. Tradycja ta wywodzi się od monumentalnego zbioru folklorystycznego Oskara Kolberga (1814 - 1890),zatytułowanego „Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa podania, przysłowia, obrzędy, gusta, zabawy, pieśni, muzyka i tańce”. Autor tego dzieła dokonał zapisów ustnej twórczości ludowej, opisał zwyczaje i obrzędy rodzinne i doroczne, a także stroje, zabawy, muzykę i tańce dziewiętnastowiecznego chłopstwa polskiego. Definicja kolbergowska miała charakter zbieracki i sięgała do pierwocin polskiej folklorystyki naukowej. Szerokie pojmowanie terminu „folklor” zaproponował Julian Krzyżanowski w swym „Słowniku folkloru polskiego”: „Materiał, nazywany folklorem, obejmuje zjawiska z dziedziny ustalonych zwyczajów ogólnych, powszechnych nie jednostkowych, zwłaszcza zwyczajów o charakterze obrzędowym; następnie zjawiska z dziedziny wierzeń demonologicznych, meteorologicznych, medycznych, zawodowych i wszelkich innych; wreszcie zjawiska z dziedziny kultury artystycznej, muzyczno słownej, z grubsza odpowiadającej pojęciu literatury ustnej”.
(…)
… folklorem. Wiedza o tzw. tradycyjnym folklorze z konieczności jest ograniczona głównie do folkloru chłopskiego, gdyż ten był przedmiotem zainteresowań i opisów większości folklorystów. Tradycyjny folklor chłopski i tradycyjna kultura ludowa ulęgają powolnej, stopniowej niwelacji przez dynamiczny rozwój cywilizacji i postęp techniczny w wiejskim środowisku. Poprzez te zmiany folklor wiejski staje się poniekąd kategorią historyczną.
Przeciętny obserwator życia kulturalnego spotyka się na co dzień z „folklorem” lansowanym przez wyspecjalizowane instytucje (domy kultury, muzea, środki masowego przekazu) z festiwalami i konkursami folkloru, ludowymi zespołami pieśni i tańca, obchodami dożynkowymi, „cepeliami” itp. Wszystkie tego typu zjawiska potocznie określa się mianem folkloru zarówno…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)