Antoni Malczewski - Maria DEDYKACJA
Do Jaśnie Wielmożnego Juliana Niemcewicza
Dawno już nie doznana pociecha ożywia serce moje w chwili, w której mi wolno, przypisując JWPanu tę powieść, publicznie wyrazić uwielbienie dla Jego charakteru i tej niezmordowanej życiem świetnej wyobraźni a pełnej wdzięków erudycji, jakich nie przestajecie używać na wzbogacenie literatury polskie) w coraz nowe i tak szacowne dzieła. Nie dziw, że mnie to bardzo podchlebia, iż mi pozwalacie ozdobić karty moje Waszym imieniem, kiedy dusza każdego rodaka lubi się karmić słodyczą Waszego pióra i nie tylko mój umysł rad się przegląda w biegu czystym i użytecznym Waszego życia; więcej powiem — i nikt mnie o przesadę nie oskarży — imię Wasze jest dla młodych Polaków noszonym przy sercu zabytkiem, bośmy się o Waszej sławie jeszcze od naszych ojców dowiedzieli, a Wy czarownym sposobem przypominacie się ciągle naszej wdzięczności. Nie znajdziecie w moich wierszach tego powabu, który swoim nadawać umiecie; tęskne i jednostajne jak nasze pola i jak mój umysł, ciemną tylko farbą zakryślą Wam nie wykończone obrazy: ale jeśli ten hołd słaby oddany Waszej zasłudze wznieci w Was jakie miłe uczucie, już ja wtedy hojnie zapłacony będę za moje posępne malowidło, kiedy się choć chwilę zastanowicie, jak to ziomkowie wysoko cenić umieją Wasze przymioty i prace.
Jaśnie Wielmożnego WPana najniższy sługa Malczewski
PIEŚŃ I
Miejsce akcji - Ukraina. Zwrot do kozaka, który pędzi przez stepy ukraińskie. Do kogo pędzi? Po co? Widać na twarzy kozaka radość.
Jednakże poza tym na polach smutek i cisza panuje - nie ma szlachty, nie ma rycerstwa. Wszyscy legli dawno temu.
Kozak dalej przemierza stepy, by dotrzeć do zamku.
W zamku zaś zaszły pewne zmiany podczas jego nieobecności. Pan Wojewoda „z synem od dawna w rozprawie” (syn gdzieś wyjechał). Mimo, że teraz, po powrocie ojca, spokój panuje, to jednak stare kłótnie, zwady i urazy ciągle w ich sercach pozostały - chodzi tu o kłótnie z Miecznikiem. Zamek jest wspaniały i okazały. Do późnej nocy w zamku trwały zabawy i uroczystości. Podczas gdy zabawa trwa i Pochlebstwo się szerzy wśród gości i gospodarzy, Pan Wojewoda myślami jest gdzie indziej. A mroczne to myśli. Chcąc je przerwać, wyglądnął przez okno, gdzie czekały już jego hufce, gotowe do wyruszenia na wyprawę. Sam Wojewoda jednak boi się wyjazdu, boi się śmierci.
Rankiem hufiec wyruszył w drogę. Prowadził kozak (chyba jednak to nie ten sam, co radośnie jechał przez stepy) - jak się okazuje, młody i urodziwy człek. Kiedy rycerze znikają za horyzontem, ciężka cisza zapada nad polami. Tymczasem pod starymi lipami dumał Miecznik stary. Był to stary wojak, który swego czasu służył ojczyźnie, stawał za nią do boju. Trapią go różnorakie smutki, w tym bardzo nierad jest ze swej obecnej niemocy, ze starości.
(…)
… - obyczajowego. Na Zachodzie motyw krzywdy miłosnej występuje w literaturze jako pochodny motyw głównego konfliktu epoki: walki mieszczańska z feudalizmem o prawa człowieka i obywatela (przykłady - „Nowa Heloiza” Rosseuau, „Emilia Galotti” Lessinga, „Cierpienia młodego Wertera” Goethego, „Zbójcy” Schillera)
Mieszczańsko - feudalny konflikt obyczajowy pojawia się w literaturze oryginalnej polskiej około połowy…
… jak Maurycy Mochnacki również zachwycali się Malczewskim. Z drugiej strony pojawił się też Seweryn Goszczyński, który był skłonny odmówić „Marii” tytułu narodowej powieści. Stefan Witwicki uważał „Marię” za dzieło równe „Panu Tadeuszowi”. Prawie sto lat potem Józef Ujejski również uważał, że Malczewski bardzo przysłużył się naszej literaturze.
Ciekawa jest postać Wacława; toż to poddana idealizacji…
… czasów, przeklina liberum veto, skłóconych ludzi, wspomina Potop Szwedzki.
Kozak (tym razem ten, co radośnie sobie jechał) tymczasem dociera do starego Miecznika i Marii. Wręcza im list od „grafa Wacława”. Sądząc po rozanielonej Marii - ów Wacław to jej wspomniany ukochany. Miecznik jest zdziwiony - oto dostał list od Wojewody, w którym ten chce doprowadzić do zgody i przeprosić za dawne urazy…
… roku, w dobie pogrzebanych nadziei wolnościowych, zaostrzonej cenzury klerykalno - monarchicznej, rządów Świętego Przymierza w Europie i ziemiańskiej oligarchii w Królestwie Kongresowym. Napisał ją dosłownie „wysadzony z siodła” oficer napoleoński, jeden z wielu rozbitków politycznych i zdeklasowanych synów szlacheckich. Jest to ważny szczegół społecznej genezy poetyckiego działa. Fakt, że Malczewski przesunął…
… i personifikacji, pisanych modą tamtej epoki dużą literą. Pycha, Pochlebstwo, Sen, Szczęście, Wierność, Męstwo, Pokora itp. Co do stylu - Malczewski lubi zaczynać wiersze od tych samych słów, czy fraz, lubi powtarzać pewne wyrazy, chętnie apostrofuje, używa zestawień, paralelizmów, często używa zdań pytajnych i wykrzykników. Przy niektórych figurach można mówić o trzech stylach poetyckich - o stylu pieśni ludowej…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)