ANTOLOGIA POLSKIEGO FUTURYZMU I NOWEJ SZTUKI DOŚWIADCZENIA WCZESNEJ AWANGARDY Epoka awangardy w sztuce europejskiej rozpoczyna się dnia 20 lutego 1909 r., kiedy to Filippo Marinetti ogłasza w paryskim „Le Figaro” Akt założycielski i manifest futuryzmu . Zwrócił on uwagę na nowe, eksperymentatorskie formy działalności literackiej i plastycznej, zwracające się stanowczo przeciw tradycji realistycznej i naturalistycznej, mające zwykle charakter programowy, tzn. dążące do teoretycznego uzasadnienia własnych metod twórczych i postulatów artystycznych (w szczególności lata 1909-1932 były płodne w rozmaite nurty - futuryzm, kubizm, ekspresjonizm, dadaizm, suprematyzm, konstruktywizm, surrealizm i in.). Innowacyjność, radykalizm idei, negacja utrwalonych zasad sztuki sprawiły, ze przełom awangardy porównywano do przełomu renesansu. Futuryzm polski był o ponad 10 lat młodszy od europejskiego - w 1919 r., kiedy zaczął się formować, podstawowe manifesty awang. eur. były już ogłoszone, a dzieła namalowane, wykrystalizował się też język sztuki awang. Gwiazdami epoki byli:
Jean Cocteau (Francja) - „łączący tradycję klasycystyczną z awang, poetyka”
Włodzimierz Majakowski - ideolog futurystów rosyjskich
Umberto Boccioni - włoski rzeźbiarz-futurysta
Tristan Tzara - Rumun piszący po francusku, dadaista.
OPOZYCJA TRADYCJI I NOWATORSTWA Manifest Marinettiego sformułował po raz pierwszy ideę buntu przeciwko przeszłości ( chcemy uwolnić ten kraj od śmierdzącej gangreny profesorów, archeologów ...), starą sztukę określając jako cmentarzysko, kultowi tradycji przeciwstawiając kult życia i spontanicznej twórczości. Wyrastały z niego postulaty nieograniczonej ekspresji, ciągłego poszukiwania nowych form wypowiedzi i ciągłego porzucania już osiągniętych środków/zdobyczy ( idea bezwzględnej wynalazczości) .
BUNT PRZECIW SZTUCE Awangarda zaatakowała tradycyjne przekonania o pięknie jako kategorii bezwzględnej i uniwersalnej oraz ideę sztuki jako rezerwuaru najtrwalszych i najcenniejszych wartości społecznych i moralnych. Dadaiści mieszający wycięte z gazety słowa w kapeluszu i układający z nich poematy lekce sobie ważyli dotychczas uświęconą tradycję estetyczną, okazując ostentacyjną pogardę dla procesu twórczego i materiału poetyckiego. Często dowodzili, że doniosłość ruchu polega na tym, że nie chodzi mu o nic, a autorytet artysty uznano za uzurpację. To dzięki dadaistom sztuka stała się dziedziną, gdzie możliwe i dozwolone jest wszystko.
USPOŁECZNIENIE SZTUKI Problem sztuka:społeczeństwo ważkim był bardzo w XIX w.; w XX-wiecznej myśli awangardowej wystąpił jednak szczególnie ostro. A więc z jednej strony nowa sztuka miała być produktem nowej sytuacji cywilizacyjnej, z drugiej pojawiały się przekonania o głębokim związku między rewolucją artystyczną a rewolucją społeczną (dla większości grup awang. znamienna była orientacja lewicowa).
(…)
…, abstrakcji, kultowi geniuszu
oba ruchu występowały jako odnowiciele języka poetyckiego - wnosząc do niego mowę potoczną, zainteresowania codziennością, tematykę urbanistyczna, witalizm
jednakże: skamandryci wracali do klasycznych wzorów liryki, futuryści odżegnywali się całkowicie od przeszłości
FUTURYZM A AWANGARDA KRAKOWSKA
wspólnota zainteresowań cywilizacyjnych, tożsamość zasadniczych ideałów…
… po Polsce ze swoimi poezokoncetrami - prelekcjami nt. sztuki awang. i recitalami poezji futurystycznej
prowokacyjnie przekraczał granice obyczajnego zachowania i wszelkie reguły savoir-vivre'u, przez co spotykał się z wrogością władz - „pisał i działał zawsze po coś i przeciwko czemuś”
w 1923 r. w „Zwrotnicy” ogłosił zamknięcie futuryzmu
od 1925 r. wydaje pismo „Winnica” - „wytworny miesięcznik ilustrowany…
… stawali w ich obronie” (pochwały się zdarzały, acz rzadko)
w 1921 r. wyszły dwa numery miesięcznika futurystów „Nowa Sztuka”, odtąd poeci często występowali pod tą nazwą
w 1922 r. Peiper wydaje pierwszy numer „Zwrotnicy”, (na razie sam - grupa zwana Awangardą Krakowską powstanie dopiero za parę lat) w której znalazło się miejsce na publikacje futurystów
grupa rozpada się około 1923 r., kończy…
… człowieka, miejsce dramatu
prawdziwa mowa miasta - mowa wysokonakładowych gazet
współcześni adresaci sztuki - ludzie z anonimowego tłumu (stąd futurystyczny projekt uspołecznienia sztuki przez plakaty rozwieszane na murach, wystawy sklepowe, karoserie samochodowe, rozdawane na ulicach jednodniówki) - demokratyzacja sztuki EKSPERYMENT POETYCKI
postulat radykalnej reformy języka poetyckiego był od początku…
… auto, zatrzepotał na wietrze szal, a poecie „nic nie żal”
„Idę młody, genialny, niosę BUT W BUTONIERCE,
Tym co za mną nie zdążą echopowiem: - Adieu! -”
Do futurystów
„Już nas znudzili Platon i Plotyn i Charlie Chaplin” - pisze poeta „rytmicznym szczękiem wszystkich gilotyn”
tymczasem na mieście już zaczynają się dziać dziwne rzeczy, zza krat parków wychodzą posągi, kobiety w łóżkach skandują wiersze…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)