Umberto Eco, Poetyka dzieła otwartego. Umberto Eco rozpoczyna swój artykuł od rozważań nad utworami muzycznymi posiadającymi konstrukcję dzieła otwartego - pozostawiają one bardzo wiele swobody wykonawcy, który może interpretować wskazówki kompozytora zgodnie z własną wrażliwością,, jak również ma prawo oddziaływać na formę dzieła, określając w akcie twórczej improwizacji wartość nut czy następstwo dźwięków. Eco wyjaśnia, że działanie interpretatora - wykonawcy (muzyka) i działanie interpretatora - odbiorcy (człowieka czytającego utwór) różnią się między sobą. Jednakże w analizie estetycznej oba przypadki traktować on będzie jako przejawy tej samej postawy interpretacyjnej. Każda lektura, każde kontemplowanie, każde przeżycie estetyczne dzieła sztuki stanowi pewien rodzaj indywidualnego „wykonania”. Może się zdarzyć, że dzieło, które dla wykonawcy jest „otwarte”, publiczność odbiera jako jednoznaczny wynik indywidualnego wyboru.
Pojęcia „dzieła otwartego” używa ona do określenia nowej dialektyki stosunków między dziełem i interpretatorem. Mówienie o „zamkniętym” lub „otwartym” charakterze dzieła ma na celu wyjaśnienie sytuacji estetycznej, w której w której spełnia się akt odbioru sztuki. Dzieło sztuki jest z jednej strony przedmiotem tak skomponowanym przez autora, aby każdy odbiorca mógł odtworzyć sobie jego oryginalny kształt, stworzony w wyobraźni twórcy - w tym sensie autor tworzy dzieło zamknięte - pragnie on bowiem, aby zostało ono tak zrozumiane i dostarczyło odbiorcy takiego zadowolenia estetycznego, jakie on zamierzył. Z drugiej jednak strony, reagując na zespół bodźców i starając się zrozumieć ich wzajemne powiązania, odbiorca czyni to z określonych pozycji, jego wrażliwość jest w swoisty sposób uwarunkowana, ma on określoną kulturę, gust, uprzedzenia - odtworzenie pierwotnego kształtu dzieła dokonuje się z indywidualnej perspektywy.
Wartość dzieła jest tym większa, im bogatsze są możliwości jego interpretacji, im różnorodniejsze budzi on reakcje - w tym sensie każde dzieło sztuki jest także dziełem OTWARTYM, poddającym się różnym interpretacją, jednak nie naruszającym w niczym jego niepowtarzalnej istoty. Każda percepcja dzieła jest jednocześnie interpretacją i wykonaniem, gdyż w trakcie każdej z nich dzieło odżywa na nowo w oryginalnej perspektywie.
Pousseur - poetyka dzieła „otwartego” zmierza do inspirowania u interpretatora „aktów świadomej swobody”, do uczynienia z niego aktywnego ośrodka niewyczerpanej sieci powiązań, którym ma on nadać własny kształt, nie będąc skrępowanym przez konieczność wynikającą z budowy dzieła i jego zasad. Pewna obiekcja za strony Eco - każde dzieło sztuki, nawet jeśli jest dziełem skończonym, wymaga od odbiorcy swobodnej i twórczej reakcji - odbiorca nie może tak naprawdę zrozumieć dzieła, jeśli nie stworzy go na nowo w akcie kongenialnej współpracy z autorem.
(…)
… oddziaływanie sprzecznych sił - dynamizm struktury; pojecie możliwości zaczerpnięte zostało z filozofii - odzwierciedla ogólną tendencje dzisiejszej nauki do rezygnacji ze statycznej koncepcji porządku, a także świadomość plastyczności ludzkich zachowań i historycznej względności wartości. powstanie logik wielowartościowych, w których jedną z kategorii poznania jest na przykład nieokreśloność. Nowa poetyka…
… kreacji. Novalis - poezja ma moc czysto ewoakacyjną jako sztuka o nieokreślonym sensie i niesprecyzowanym znaczeniu. Świadoma koncepcja dzieła otwartego pojawia się dopiero w symbolizmie drugiej połowy XIX wieku, np. „Sztuka poetycka” Verlaine. Mallarme - nazywać przedmiot to znaczy zniweczyć trzy czwarte satysfakcji, jaką daje poemat; składa się na nią rozkosz stopniowego odgadywania.
Poetyka sugestii symbolizmu sprawia, ze dzieło staje się intencjonalnie otwarte dla swobodnej reakcji odbiorcy. Utwór, który sugeruje przy każdej lekturze odradza się na nowo, wzbogacony o emocjonalny i intelektualny wkład czytelnika. W dziełach operujących sugestią autor stawia sobie za zadanie uaktywnić świat wewnętrzny odbiorcy, tak aby z głębi swej istoty odpowiedział na wezwanie zawarte w dziele. Literatura współczesna…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)