TADEUSZ ŻELEŃSKI BOY - SŁÓWKA WSTĘP - Tomasz Weiss
I GENEZA KABARETU
1. Kabarety literackie, ich początki i dzieje:
Współcześnie przez określenie „kabaret” zwykło się rozumieć widowisko estradowe o charakterze kameralnym, prezentowane zwykle w małym lokalu. Trzon programu kabaretowego stanowią: piosenki, wiersze, teksty o charakterze rozrywkowym, humorystycznym, ale także politycznym, scenki humorystyczne, jednoaktówki, monologi, skecze. Widowisko kabaretowe prowadzi zawsze konferansjer.
Geneza Słówek Boya wiąże się ze słynnym krakowskim kabaretem, który rozpoczął swoją działalność w cukierni Jana Michalika przy ulicy Floriańskiej w Krakowie w październiku 1905 roku.
Geneza kabaretu jest ludowa (anonimowe ludowe piosenki o treści społecznej, politycznej i erotycznej). Literatura i rozrywka kabaretowa należy ze względu na swoje tradycje i swoją istotę do nurtu „sowizdrzalskiego”, nurtu lit. opozycyjnej, której ostrze zwrócone było przeciw stosunkom, obyczajom, kryteriom ocen, prawu i polityce oficjalnej. Fritz Martini , autor hasła Kabarett , uważa, że widowisko kabaretowe wywodzi się z quasi-spektakli improwizowanych przez śpiewaków i mimów wędrownych. Twierdzi również, że za wielkich protoplastów literatury kabaretowej można na przykład uznać Villona i Rabelais'go.
2. Kabarety francuskie:
W latach 50- i 60-tych XIX w. powstają w Paryżu tzw. „kluby” skupiające ludzi sztuki, gromadzących się w licznych kawiarenkach dzielnicy łacińskiej. Artyści mieli wówczas poczucie izolacji i swobody, aż do czasu gdy na odwiedzanie artystycznych knajpek zaczęła się moda czy wręcz rodzaj snobizmu. Artyści bronili się przed inwazja niepożądanych gości częstymi zmianami miejsca spotkań, ale nie przynosiło to skutku.
- „klub” Hydropatów - najbardziej głośny i liczny, początkowo w Cafe Voltaire, przewodniczył mu Goudeau.
- klub Akademia - skupiał malarzy, rzeźbiarzy i poetów, założyciel - Rudolphe Salis, wydawali pismo pt. Le Citoyen .
- Chat Noir (Czarny Kot) - powstał z połączenia Hydropatów i Akademii, był to pomysł Salisa, w którego przerobionym atelier mieścił się klub. Wydawali pismo pod tym samym tytułem. Chat Noir powstał jako przeciwwaga dla popularnych, skomercjonalizowanych imprez rozrywkowych, obliczonych na snobistyczne gusta płacącej, mieszczańskiej publiczności. Artyści wyrośli w Chat Noir: Aristide Bruant (słynny autor i wykonawca piosenek, nadał styl i charakter temu gatunkowi literackiemu), Teofil Steinlen (rysownik, malarz), Marcel Legay i inni. Gdy klub stał się głośny przeniósł się w 1885 do domu przy Rue Victor Mosse. Do 1885 roku Chat Noir był niekomercyjnym, elitarnym, literackim kabaretem artystów, którego widownia składała się z członków-przyjaciół. Od momentu otwarcia sali dla publiczności trzeba była zacząć się liczyć z potrzebami płacących odbiorców. Pojawia się wówczas pantomima i teatr marionetek (char. pierrot - cechy tragiczno-błazeńskie). W 1896 kabaret przestaje istnieć.
(…)
… „wysokie” określa „niską” treść i odwrotnie. Przywrócenie zasady, że słowo ma określać wiernie swój desygnat realny jest, zdaniem Boya, tendencją współczesności (odwrócenie się od modernistycznego kultu dla barokowej ozdobności). W wierszu Dusza poety autor demaskuje mit Młodej Polski o artyście jako nadczłowieku, kapłanie. Z kolei anachronizm postaw, które może kiedyś miały sens i szokowały swą…
…). Wiele sformułowań ze Słówek stało się powiedzonkami.
Przeciwnicy Zielonego Balonika: Wilhelm Feldman (twierdził, że Ziel. Bal. nie wywodził się z tradycji kabaretów francuskich, ponieważ nie uprawiał satyry politycznej), Karol Irzykowski, Adam Polewka.
Inne kabarety: - Kraków (Figliki Arnolda Szyfmana; kabaret prywatny u Ludwika Pugeta)
- Warszawa (Momus - powst. w 1909, jego inicjatorem był Szyfman; Miraż; Sfinks…
… i obrazę majestatu cesarza), Peter Altenberg - czyli literacka czołówka tamtej doby. Współpracowali z nimi rysownicy i karykaturzyści. Prezentowano teksty Hölderlina i Novalisa. Ideą kabaretu było przeciwdziałanie niebezpieczeństwu krępowania wolnej myśli. Był związany z czasopismem Simplicissimus (powst. w 1896). Literatów było stosunkowo mało, trzon stanowili malarze i inni. Gł. filar kabaretu Marc…
…. Proroctwo Królowej Jadwigi - przeciwstawienie militarnym pasjom Jagiełły pozytywistyczną postawę Jadwigi. Karykaturalne portrety Lucjana Rydla: Z podróży Lucjana Rydla na Wschód (w tonie Grobu Agamemnona) i Pobudka śpiewana przez banderię krakowską w czasie pochodu jubileuszowego w Wiedniu (1908).
Portret Jana Styki (chciał w Barbakanie ulokować Panoramę Grunwaldzką): Mistrzowi Styce. Złośliwy wizerunek…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)