Kształt artystyczny Kroniki polskiej Galla Anonima
Po pierwszej wojnie światowej toczyła się dyskusja, czy wolno dzieło to określać mianem kroniki. Aleksander Bruckner twierdził wówczas, że słuszniej można by dzieło to nazwać panegirykiem, biografią (Bolesława Krzywoustego), czy nawet powieścią historyczną.
Niezależnie od sporów, dzieło Galla nie może być nazwane typową kroniką. Istotą kroniki jest szkielet następujących po sobie dat, podczas gdy u Galla nie spotykamy ani jednej daty rocznej. Nazwy kronika w odniesieniu do tego dzieła używa się, gdyż: od dawna utarła się ona w literaturze, także w wiekach średnich nie była ona stosowana wyłącznie do utworów wykazujących typowe cechy kroniki; w średniowieczu granice gatunków łatwo się zacierały, czystych przedstawicieli pewnych typów znalazłoby się stosunkowo niewielu. Gesta `dzieje' znacznie mniej interesują się chronologicznym następstwem wypadków, a o wiele bardziej ich związkami rzeczowymi, ich autorzy nawet lubią pomijać daty. Nie ulega wątpliwości, że do tego właśnie gatunku dziejopisarstwa należy dziełko zwane potocznie Kroniką Galla.. Sam autor (już w pierwszym zdaniu) określa swój przedmiot terminem gesta. Autora interesuje przede wszystkim epicka, narracyjna strona historii. Z zamiłowaniem maluje on zwłaszcza „wojny królów i książąt”, idzie mu wiele bardziej o kreślenie barwnych obrazów życia rycerskiego na wojnie i w pokoju niż o dociekanie związków pomiędzy wydarzeniami, czy też ustalanie ich chronologii (w całym utworze nie ma ani jednej daty rocznej). Kronika Galla to w istocie typowe gesta świeckie, rycerskie dzieje królów i książąt.
Cała Kronika jest poświęcona przedstawieniu dziejów Bolesława Krzywoustego, a historia jego przodków stanowi jedynie obszerny wstęp do tematu, więc księga I rozpoczyna się od wierszowanej relacji o cudownych narodzinach bohatera i ten sam motyw występuje, tym razem w formie prozaicznej, na jej końcu. Księga II przedstawia młode lata Krzywoustego aż do chwili, kiedy po wygnaniu starszego brata został niepodzielnym władcą całego kraju. Księga III opowiada o wojnach toczonych przez króla. I znów kompozycja tej księgi jest ramowa (tak jak I) bitwa pod Nakłem zostaje opisana wierszem i prozą na początku księgi i na końcu. Poszczególne elementy literackie mają swoje określone miejsce w całości. Występują wierszowane wstępy do poszczególnych ksiąg ( różne od prozaicznych listów wstępnych pełniących funkcję przedmowy autorskiej). Wstępy te określane są mianem epilogu, choć występują na początku, a nie na końcu. Takiemu wierszowanemu „skrótowi” odpowiada wewnątrz każdej księgi inny ustęp wierszowany.
Równie symetrycznie rozłożone są w ramach całości dzieła przemowy osób działających, wypada ich mianowicie po trzy na każdą księgę. Na koniec każda księga poprzedzona jest osobnym listem wstępnym autora do różnych przedstawicieli duchowieństwa dworskiego.
(…)
… bezpośrednio logikę myśli i czucie pisarza. Postawy światopoglądowe charakterystyczne dla oświecenia
Racjonalizm - (łac. ratio - rozum)metodologia poznawcza, która w myśli nowożytnej zaczyna się od Kartezjusza (Cogito ergo sum), uznająca, że każda pewna wiedza pochodzi z umysłu. Kartezjusz twierdził, że ta wiedza jest wrodzona (natywizm, aprioryzm), że w umyśle istnieją pewne stałe, niezmienne pojęcia…
… i kondycji człowieka w świecie (Ignacy Krasicki), porządek świata, ład moralny, obowiązki i prawa ludzi w życiu społecznym, prezentacja i krytyka warstw ludzi, kwestia namiętności i rozumu w naturze ludzkiej, kształtowanie modelu człowieka oświeconego. Pojawia się tu kanon bohaterów z postaciami charakterystycznymi takimi jak: modna dama, fircyk, biedny poeta, rozpustny ksiądz libertyn.
Najważniejszymi gatunkami były: oda, satyra, bajka, sielanka, anakreontyk, komedia, powieść, poemat opisowy, poemat heroikomiczny, publicystyka.
Zestaw 23
1. Ogólna charakterystyka staropolskiego pamiętnikarstwa.
Pamiętniki znane były już z tradycji antycznej. Pisali je m.in. Ksenofont, Cezar, św. Augustyn.
Do najbardziej intrygujących realizacji tej formy piśmiennictwa na gruncie polskim (poza Pamiętnikami Paska) należy…
… młodych szlachciców, kosmopolityzm, przestarzałe obyczaje i w znacznej mierze mentalność szlachecką.
Taki obraz pozytywnego bohatera przedstawiają m.in. utwory: Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (tytułowy bohater, po przeżyciu wielu przygód ulega przemianie, dojrzewa, zaczyna wprowadzać w życie oświeceniową ideologię), Powrót posła (bohaterami pozytywnymi są tu Podkomorzy i jego żona oraz Walery), Satyry (zarówno Ignacego Krasickiego jak i Adama Naruszewicza).
6
…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)