Pseudo-Dionizy Areopagita - „Imiona Boskie”
Jako neoplatonika, Pseudo-Dionizego interesowało przede wszystkim zagadnienie Boga i jego stosunku do świata. Rozważał je na płaszczyźnie poznawczej, stawiając pytanie, w jaki sposób człowiek może poznawać Boga. W tym kontekście w traktacie „De Divinis Nominibus”, omawiając wielorakie imiona boskie występujące w Biblii, podejmuje się wyjaśnienia istoty i właściwości Boga. Jednakże na gruncie jego systemu filozoficznego, Bóg nie może być przedmiotem ludzkiego poznania, wznosi się ponad wszelkie przydawane mu imiona w sposób dla ludzkiego rozumu niepojęty.
Całe poznanie człowieka odnosi się do tego, co istnieje, do bytu. Bóg, utożsamiony przez Dionizego z neoplatońską prajednią, jest ponad bytem, stąd też i ponad poznaniem. Jedynie teologia negatywna okazuje się sposobem wznoszącym nas do poznania Boga, pozytywnie może człowiek poznawać tylko pewne objawienie się Boga na zewnątrz.
Czym są boskie imiona?
Człowiek nadaje Bogu różne nazwy, jednak żadna z nich nie może adekwatnie Go określić - dlatego jest ich tak wiele. Wśród tych nazw można wyróżnić dwie podstawowe grupy imion: Imiona „jednoczące” mówią o Bogu w całości, bez wprowadzania jakichkolwiek rozróżnień.
Imiona „różnicujące”, orzekając o Bogu, wskazują na występujące w Nim podziały. Bóg istnieje wszak jako Trójca Święta - Ojciec, Syn i Duch Święty. Ponadto do imion „różnicujących” zalicza Pseudo-Dionizy imię oznaczające wcielenie Syna Bożego, które nie da się wyrazić słowem ani poznać intelektem.
Imiona różnicujące nie są tematem traktatu (Pseudo-Dionizy odsyła do nieznanego dzieła „Zasady teologii”), są zaś nim imiona jednoczące - ale nie wszystkie. Do imion jednoczących należą dwie grupy imion:
Pierwsza to nazwy, które sławią Boga jako tego, który jest całkowicie ponad wszystkim, co znamy i rozumiemy. Wynoszą Go one ponad dobroć, substancjalność, życie, mądrość et caetera. Według Pseudo-Dionizego są to imiona wyrażające boskość w kategoriach najwyższej negacji, a więc te, które można nadawać Bogu na drodze teologii negatywnej (apofatycznej). W „Imionach Bożych” autor nie zajmuje się i tymi imionami.
Druga grupa imion jednoczących to takie, które wskazują na Boga jako przyczynę powstania i istnienia wszystkiego. Są to określenia teologii pozytywnej (katafatycznej) - dobro, piękno, byt, stwarzanie życia, mądrość. Tą grupą filozof zajmuje się w tym traktacie.
Imiona jednoczące, wyrażające przyczynowość nie odnoszą się do samego Boga (Bóg w Trójcy jest do tego stopnia niepoznawalny, że Pseudo-Dionizy wypowiada się o nim, używając teologii negatywnej). Odnoszą się one do procesu emanacji (Opatrzności), przez który Bóg stwarza i obdarza substancjalnością wszystkie byty, a więc
(…)
… systemu w inny sposób, niż czynili to chrześcijanie współcześni Areopagicie. Gdzie jest więc miejsce dla Boga w Trójcy Świętej?
Ojcowie Kościoła, posługując się neoplatonizmem, powszechnie utożsamiali trzy najwyższe hipostazy z trzema Osobami Trójcy Świętej (co prowadziło do uznania w Nich różnego stopnia doskonałości). U Pseudo-Dionizego świat wygląda odmiennie. Emanacja jest tu procesem, który dokonuje…
… neoplatoński - za wyjątkiem stojącego na szczycie Boga. Dobro jest doskonałością i jednym, kolejne trzy opatrzności odpowiadają neoplatońskiej triadzie z poziomu Intelektu.
U Pseudo-Dionizego jest także hierarchia aniołów i hierarchia kościelna. Czy hierarchie są tym samym, czy może opatrzności odpowiadają jedynie aniołom? Pseudo-Dionizy nigdzie wprost o tym nie mówi. Wydaje się, jednak, że hierarchia Bożych…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)