Władza i autorytet jako przykład nierówności Władza to zjawisko przenikające życie społeczne we wszystkich jego obszarach, obecne we wszystkich społeczeństwach, historycznych i współczesnych. Na jednym biegunie, w największej makroskali, jest ona centralnym aspektem politycznych stosunków międzynarodowych, a także relacji gospodarczych między państwami czy korporacjami wielonarodowymi. Na drugim biegunie, w skali mikro, realizuje się w najprostszych międzyludzkich kontaktach czy interakcjach. Występuje jako władza państwa nad obywatelami, menedżerów nad pracownikami, przełożonych nad podwładnymi, nauczycieli nad uczniami, rodziców nad dziećmi, dziewczyny nad zakochanym. To złożone pojęcie o uniwersalnej stosowalności poddamy obecnie systematycznej analizie. Władza jest odmianą nierówności społecznych, ale wśród różnych form nierówności, jakie omawialiśmy w poprzednim rozdziale, posiada znaczenie szczególne. Powtarza się jako swoisty wspólny mianownik zarówno w nierównościach gradacyjnych, jak i dychotomicznych. Jest obecna nie tylko w obrębie specyficznej hierarchii władzy ‐ jednej z drabin nierówności gradacyjnej ‐ ale także we wszystkich pozostałych rodzajach stratyfikacji. I tak, władza jest efektem, ale niekiedy źródłem, przywilejów majątkowych, stanowi konsekwencję wysokiego prestiżu, ale sama może być powodem prestiżu, daje dostęp do szans edukacyjnych, ale pewną formę władzy („władzę ekspertaʺ) przynosi posiadana wiedza, ułatwia dostęp do opieki zdrowotnej, ale inną formę władzy daje z kolei sprawność fizyczna. Władza stanowi też bardzo istotny czynnik podziałów dychotomicznych. Jest kluczowym aspektem relacji między klasami społecznymi, a także rodzajami ze względu na płeć (gender), wreszcie zbiorowościami większościowymi i mniejszościami etnicznymi czy rasowymi. Amerykański socjolog Peter Blau twierdzi, że władza rodzi się zawsze z nie‐równorzędnych, niezrównoważonych, pozbawionych wzajemności, asymetrycznych relacji międzyludzkich 1 . Należy on do zwolenników omawianego wcześniej poglądu, że wszelkie interakcje między ludźmi sprowadzają się do wymiany jakichś dóbr czy wartości, niekoniecznie, choć także, materialnych. Otóż do takich transakcji wymiennych partnerzy wchodzą od razu z nierównymi zasobami: są bogatsi i biedniejsi, mądrzejsi i głupsi, silniejsi i słabsi, ładniejsi i brzydcy itp. Ci, którzy startują z gorszych pozycji, mogą nie być w stanie odpłacić za potrzebne im od innych dobra. Ale zawsze dysponują pewną „walutąʺ uniwersalnie cenioną: podległością, podporządkowaniem się, poddaniem się partnerowi. Według Blaua, poddajemy się władzy partnera, czyli dajemy mu nad sobą władzę, gdy: a) nie możemy zapłacić lub zrewanżować się za otrzymywane od partnera dobra czy usługi, b) nie potrafimy znaleźć alternatywnego źródła tych potrzebnych nam dóbr czy usług, czyli inaczej, kiedy partner ma na nie monopol, c) nie możemy się obejść bez tych dóbr czy usług, d) nie mamy możliwości wymuszenia tych dóbr czy usług siłą, zdobycia ich przemocą. Zobaczmy kilka przykładów, z zupełnie różnych dziedzin życia społecznego. Pierwszy to władza właściciela ziemskiego nad chłopem pańszczyźnianym. Chłop potrzebuje dostępu do ziemi, swoistego miejsca pracy, niezbędnego, aby zdobyć środki do życia dla siebie i rodziny. Nie ma możliwości zakupu ziemi na własność. Nie może też zagarnąć ziemi siłą. Pozostaje mu poddanie się władzy pana feudalnego, zrezygnowanie ze swojej wolności, bo
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)