Władysław Stanisław Reymont „Ziemia obiecana” Wstęp: MIEJSCE, CZAS AKCJI. REALNY OBIEKTYWIZM I REALNE UROJENIA:
Powieść o Łodzi miała być wiernym i rzetelnym obrazem miasta. Długi proces poznawania przez pisarza polskiej metropolii służył zebraniu maksymalnej porcji wiedzy. Jest to obraz Łodzi z końca XIX wieku. Reymont poprzez autentyczne nazwy ulic i budynków przywołuje konkretną przestrzeń geograficzną. Jednak nazwy te nie posiadają realistycznej otoczki szczegółów, które pozwoliłyby na powiązanie z łódzkimi realiami. Zdarzenia powieści zamykają się w przedziale od marca do jesieni następnego roku, a epilog przenosi nas w wiosnę cztery lata później. „Ziemia obiecana” jest powieścią realistyczną. KOMPOZYCJA:
Struktura utworu, zgodnie z zasadami naturalizmu, koncentruje się wokół fabuły (brak pierwszoplanowej postaci), lecz wokół bohatera jakim jest metropolia przemysłowa. Główną cechą budowy utworu jest ekstensywność konstrukcji powieściowej, a nie zepchnięcie w nurt wielkiej akcji. Reymont tworzy obraz miasta i zamieszkującej go społeczności z mnogością scen obyczajowych rozgrywających się w różnych wnętrzach, z różnymi postaciami i o zmiennej tonacji nastrojowej. Jednym ze źródeł takiego wyboru kompozycji są małe formy narracyjne jak: obrazki, szkice, quasi-reportaże. Wzorem był francuski „Szkic filozoficzny” przynoszący wizerunki charakterystycznych typów - reprezentantów określonej profesji, osobliwości społeczno-obyczajowe, scenki z życia codziennego. Obrazki literackie stały się dogodną formą, służącą „oswajaniu” tematyki urbanistycznej i ukazaniu bohaterów wywodzących się z dzielnic nędzy, proletariatu, środowisk przestępczych. Niektóre sceny przypominają „obrazki” Konopnickiej - sentymentalne sceny w piwnicznej izbie rodziny Jaskólski. Tendencję wywodzące się z poetyki prozy naturalistycznej - rozluźnienie kompozycji, rozbicie powieści na szereg scen, u Reymonta są w odmiennej tonacji od poprzedzającej i następującej - każda scena to nowa przestrzeń. Bohaterowie są najczęściej nierozerwalnie związani z pewnym miejscem (np. Grosglik z kantorem). Występuje tu przenoszenie czytelnika z przestrzeni jednej do drugiej - czytelnik postępuje krok w krok za wskazanym bohaterem-przewodnikiem, jego zatrzymanie równoznaczne jest z przekazaniem pałeczki przewodnika w ręce następnego bohatera - zasada linearnej ciągłości. Metoda łączenia obrazów powoduje, iż całość nabiera dynamiczności. Technika ta przywołuje skojarzenia z ujęciami filmowymi; metoda rejestrowania rzeczywistości. BOHATEROWIE:
Panorama społeczna - wprowadzenie bohatera zbiorowego, współistnienie trzech żywiołów - polskiego, żydowskiego i niemieckiego. Przemiana chłopa w miejskiego robotnika - rodzina Sochów. Reymont ukazuje mechanizm awansów społecznych. W rysunkach poszczególnych bohaterów uwidacznia się silne zabarwienie narodowościowe, niekiedy posunięte aż do granic karykatury, w szczególności w odniesieniu do postaci Żydów. Robotnicy istnieją w powieści jako tłum. Reymont nie pisze o buntach i strajkach, jakie miały miejsce w Łodzi w latach 80. i 90. naczelne prawo świata powieści wypowiada Moryc Welt: „My wszyscy razem jesteśmy tu po to tu w Łodzi, żeby zrobić geszeft, żeby zrobić dobrze.” - wszyscy przybyli w pogoni za pieniądzem.
(…)
…: drażniące kształty, barwy, piekielny hałas, a nawet zapach siarki. Bucholc ginie w śmiertelnym uścisku fabryki.
Obraz tłumu ciągnącego ze wszystkich stron świata do Łodzi uruchamia mechanizm mitu. Biblijny motyw ziemi obiecanej zostaje zaadoptowany do przedstawienia nowożytnego mitu przemysłowego miasta. Język hiperboli i patosu stwarza grunt dla rozwoju procesu sakralizacji miejsca. Tytułowa metafora…
… ocenach klasyfikujących przedmioty i osoby wg dobra i zła, piękna i brzydoty i w utrzymaniu tonu fortissimo. W warstwie językowej ujawnia się ono w wyrazach nabrzmiałych emocjonalnym natężeniem, częstym stosowaniem aliteracji i onomatopei. Odpowiednikami tego w sferze obrazowości jest kontrastowe zestawienie barw, światła i dźwięku, operowanie hiperbolą, ekspresją totalności („tysiące”, „setki…
… ludowa, żargon kupiecki. Mowa zbiorowa słyszana na ulicy to mowa potoczna.
Treść:
TOM I
I
Miasto Łódź budziło się do życia, jest marzec piąta rano w parterowym domku obudził się Karol Borowiecki, który kazał Mateuszowi- służącemu budzić swoich gości. Dowiedział się od niego, że w nocy spłonęła fabryka Golberga służącego zdaje się to bawić, Borowiecki sam idzie obudzić Maksa i Moryca. Moryc nie spał całą…
… to ogromnie romantyczne spotkanie i bawiła się wyśmienicie. W przeciwieństwie do Karola, który był po prostu zły. Spędzili ze sobą godzinie. Ona poprosiła go, żeby wyciągnął rewolwer, gdyż ona boi się, bo słyszała, że w tym lesie zabito robotnika. Wyznawała mu miłość i gadała jak najęta, a on odpowiadał monosylabami i całował ją namiętnie. Po spotkaniu wrócił do kantoru, gdzie zastał Bucholca i Horna…
… i razem pójdą na majówkę. Dziecko stwierdziło, że nie pójdzie, gdyż będzie już wtedy martwe, Antoś zaczął płakać, że nie chce umierać. Dla pocieszenia zagłębili się we wspomnienia życia na wsi, z której przeprowadzili się do Łodzi, rodzeństwo zaczęło nawet odgrywać sceny z kościoła, dopóki ich matka nie zawołała na herbatę. Przyszła Zośka, która rozweseliła atmosferę. Przyniosła Antosiowi fiołki i dobre…
…. W sobotę mimo złego samopoczucia przyszedł do fabryki, spacerował i ogarniała go dziwna obojętność. Nie czuł się dobrze we własnej fabryce, zastanawiał się czemu pracownice się go boją. W końcu siły go opuściły na końcu korytarza. Później znaleziono jego trupa.
XVI
Wieść o śmierci Bucholca rozeszła się po Łodzi wraz z wiadomością o wzroście cen bawełny. Pojawiały się niesamowite historie na temat życia…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)