Wallen
Rozpoczęcie wywiadu. Okoliczności wstępne – powitanie, pokazać badanemu, gdzie ma
usiąść itp., klika grzecznościowych zdań. Następnie powiadomić, że przechodzimy do
właściwego wywiadu, skierować rozmowę na problemy badanego. Etap przedstawiania
problemu. Zadawać pytania, ale niezbyt nachalnie. Jeśli pacjent twierdzi, że już wszystko
powiedział, poprosić o rozwinięcie tematu lub podanie dodatkowych szczegółów.
Typy reakcji u rozmówcy:
• o charakterze sondującym (pytania)
• wyrażające sympatię/współczucie
• krytyczne/negatywne wobec rozmówcy
• stanowiące próbę zdobycia współczucia
• mające zaimponować
• lekceważące/pomijające rozmówcę
Zakończenie wywiadu. Klinicysta zastanawia się, jakich zagadnień jeszcze nie omówił i
przeznacza na nie czas. Może być konieczne odesłanie badanego do innego specjalisty
(wtedy trza z nim omówić kwestię takiego skierowania). Niekiedy należy udzielić pacjentowi
inf o dalszych krokach, które będą podjęte w jego sprawie lub jakie on sam powinien podjąć.
Dać do zrozumienia, że rozmowa dobiega końca i poruszyć temat, który zdaniem badacza
jest szczególnie ważny (badany nie będzie miał wrażenia, że rozmowa nagle się skończyła i
będzie zmuszony do omówienia tematu, który do tej pory omijał – często najważniejsze inf
dopiero pod koniec wywiadu, bo u badanego zmniejszył się lęk a ponadto czuje się on pod
presją czasu). Pacjent może oczekiwać określonego sądu na swój temat. Najlepiej jest go
udzielić. Gdy to niemożliwe – ostrożnie formułować swe wypowiedzi, ograniczyć się do
omówienia faktów, które podał pacjent i powstrzymać się od własnych wniosków (połączyć w 1 całość inf. od pacjenta nie ujawniając zw. przyczynowych). Klinicysta jest odpowiedzialny
za umiejętne zakończenie rozmowy, oznajmia badanemu, kiedy minął czas wywiadu (może
to zrobić słownie lub „znacząco" złożyć swoje notatki itp.).
Generalnie strasznie ten tekst rozlazły i mało w nim konkretów. Let's begin... Możemy
wysnuć wnioski o osobie badanej już na podstawie obserwowania jej w czasie wywiadu, ale
ta próbka zachowania będzie ograniczona i niereprezentatywna. Zamiast tego korzystamy z
relacji o życiu badanego, której on sam nam udziela w czasie wywiadu. Można też korzystać
z innych źródeł, np. inf od rodziny, świadectw szkolnych, opinii instytucji itp. Trza z góry
ocenić, czy uzyskane w ten sposób inf są warte czasu i kosztów poświęconych na ich
zdobycie. Ich wartość = na ile przydadzą się w rozwiązaniu problemu. Zazwyczaj więc
korzystamy z relacji badanego, które niestety mogą być (nie)świadomie zafałszowane.
Wypowiedzi badanego analizujemy i oceniamy w świetle tego, co wiemy o ludziach.
Problemy poruszane w wywiadzie
To, co chce wiedzieć klinicysta, zależy od tego, co ma być przedmiotem prognozy.
Większość przewidywań psychologa dotyczy ogólnych wzorów zach., potrzebne są więc
dane o zach. badanego w wielu dziedzinach życia. Klinicysta dochodzi do zbioru stwierdzeń
dot. zdolności, motywów, postaw i cech osoby badanej. Poza zdolnościami cechy te mają
charakter dyspozycji występujących w sposób stały. Teoretycznie można o nich wnioskować
bez nawiązywania do przeszłości, opierając się jedynie na testach, autorelacji badanego i
eksperymentach. Wciąż jednak nie mamy sposobów mierzenia wielu ważnych zmiennych
dyspozycyjnych (a nawet gdybyśmy mieli, to trudno powiedzieć, w jakim stopniu dana
dyspozycja wpływa na zew. zach. człeka). Kolejną metodą wnioskowania o sile
cech/postaw/motywów jest analiza historii życia badanego. Wiedząc z jakimi sytuacjami
badany stykał się w życiu i jak na nie reagował można wnioskować o istnieniu określonych
dyspozycji. A z teorii wiemy np., że pewne doświadczenia pociągają za sobą określone
skutki.
Dziedziny życia ważne dla diagnozy. Klinicysta chce wiedzieć, jakie były czynniki
determinujące nabyte motywy/postawy/cechy. Psycholog wnioskuje na podstawie inf
dotyczących różnych dziedzin życia oraz inf o szczególnych przeżyciach, które doprowadziły
do urazu lub były szczególnie korzystne dla badanego. Może też wnioskować na podstawie
sposobu, w jaki badany reaguje na życiowe problemy. Główne dziedziny poddawane
badaniu:
• życie rodzinne oraz stosunki w rodzinie
• historia chorób i wypadów
• pobyt w szkole
• stosunki z rówieśnikami
I jeszcze 4 dodatkowe dziedziny:
• zainteresowania zawodowe i przebieg pracy
• wierzenia religijne i poglądy etyczne
• historia konfliktów emocjonalnych i symptomów
• wyobrażenie badanego o sobie samym
Przy czym to wszystko są dziedziny, w obrębie których występują szczegółowe pytania. I na
te pytania ma sobie odpowiedzieć sam klinicysta, nie musi ich bezpośrednio badanemu
zadawać.