T o m a s z z A k w i n u
J.Baszkiewicz F.Ryszka Historia doktryn politycznych i prawnych., teksty źródłowe (Suma teologiczna, O władzy)
T o m a s z z A k w i n u żył (1265 - 1321) w epoce wielkich sukcesów politycznych papiestwa; nieobca mu była jednak i rzeczywistość państwa narodowego: królestwa Sycylii, w którym się urodził jako potomek hrabiowskiej rodziny, oraz Francji, w stolicy której spędził najważniejsze lata aktywności naukowej. Ów okres politycznych sukcesów kościoła nie był jednak łatwy dla kościelnej ideologii. Postępom ekonomiki towarzyszyły postępy wiedzy empirycznej; odbudowa powagi państwa, rozwój ideologii państwowej, uniwersytetów i środowisk intelektualnych podważyły kościelne roszczenia do ideowego monopolu. Wśród sukcesów awerroizmu łacińskiego bezskuteczne byty kościelne zakazy czytania i komentowania niektórych pism Arystotelesa. Tomasz, uczeń słynnego arystotelika, Alberta Wielkiego, dwukrotnie powoływany był do Paryża, największego ośrodka studiów teologicznych i filozoficznych, gdzie miał przeciwdziałać ideowej penetracji awerroizmu. Ambicją Tomasza stało się zrewidowanie tradycji filozoficznej chrześcijańskiego średniowiecza, wspartej na augustynizmie, „ochrzczenie" Arystotelesa i poprzez adaptację arystotelizmu, stworzenie syntezy doktrynalnej godzącej postępy wiedzy teoretycznej i empirycznej z nauką kościoła. Syntezą taką stała się Summa Teologiczna Tomasza. Ale dla jego koncepcji politycznej ważne są także inne jego dzieła: wczesne komentarze do Sentencji Piotra Lombarda, Summa przeciw poganom, a także dwa traktaty ściśle polityczne: O władzy monarchów, adresowany do króla Cypru, i O władzy nad Żydami, napisany dla księżniczki brabanckiej.
Łaska i natura. Augustyn, inspirowany platonizmem, nie cent życia doczesnego. Dla Tomasza wieczne cele człowieka są nadal decydujące, ale w tej perspektywie zwraca on baczniej uwagę ku rzeczywistości naturalnej. Bóg stworzył świat, i wszystko co istnieje, łączy się w porządku hierarchicznym, wiodącym od Boga. Ale i twory boskie są między sobą związane naturalnymi porządkami hierarchicznymi. Człowiek uczestniczy, na uprzywilejowanych prawach, w porządku prowadzącym do Boga; ale partycypuje też w porządku naturalnym, którego wyrazem jest społeczeństwo.
W dualizmie duszy i ciała waga spraw cielesnych zostaje przez Tomasza podkreślona mocniej. Nie podzielał Tomasz pesymistycznych ocen Augustyna na temat upadłej, dogłębnie zepsutej natury człowieka. Prawda, że Łaska musi doskonalić naturę, ale nie ma zasadniczego. przeciwieństwa Łaski i natury. Łaska natury nie niweczy, a tylko perfekcjonuje ją. W konsekwencji Tomasz odrzucał jednostronność augustynizmu w poglądzie na państwo, potrzebne jakoby tylko dla represji grzechu: Podległość polityczna,
(…)
… z trudnością spodziewać się może od rozumu liczniejszych i potężniejszych pomocy nad te, jakich jej dostarczył Tomasz”. Toteż niebawem zaczęto Summę teologiczną uważać za najpoważniejszy wykład nauki Kościoła. Mnóstwo też papieży w szczególniejszy sposób polecało naukę Anioła Szkoły, jak papieże: Klemens VI, Innocenty VI, Urban V, Mikołaj V, św. Pius V, Innocenty XII, Benedykt XIII, Klemens XII, Benedykt XIV…
… jako społeczności doskonalej, w tym sensie, że dostarcza ono ludziom wszystkiego, czego im trzeba dla życia d o c z e s n e g o. Definicji tej odpowiadają i królestwa, i komuny miejskie; k a ż d e państwo ustala własne prawa, co jest wyrazem jego suwerenności. Poza nikłymi śladami nie ma u Tomasza miejsca na uniwersalne cesarstwo. Najwyższą jedność świata realizuje rząd boży.
Podstawową zasadą porządku…
… jego autorytet. Trzeba więc zbadać, czy zmiana prawa nam się opłaci. Prawa ludzkie odnoszą się jedynie do ludzi, nie decydują o sprawach natury, które podległe są Bogu. Prawo bowiem człowieka rozciąga się jedynie na stworzenia rozumne. Święty Tomasz nie pomniejszał roli praw ludzkich. W odróżnieniu od Augustyna przyznał im istotną wagę. Podzielił je na prawo narodów i prawo obywatelskie (ius civile…
…. To dzieło właśnie zjednało Doktorowi Anielskiemu uwielbienie, jakie wypowiada Leon XIII papież w głośnej encyklice Aeterni Patris z dnia 4 sierpnia 1879 r., przytaczając słowa Cajetana: „Tomasz z Akwinu posiadł w pewnym znaczeniu rozum wszystkich poprzedzających go uczonych. Zgromadził ich nauki w jedną całość, jako rozproszone członki jednego ciała; zestawił jedne z drugimi, przedziwnym sposobem…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)