ROKSOLANKI TO JEST RUSKIE PANNY NA WESELE B. Z. Z K. D.
Przez Simeona Zimorowica Leop[oliensis] Roku Pańskiego MDCXXIX dnia XXVIII lutego we Lwowie wprowadzone, a teraz światu świeżo pokazane, Roku Pańskiego 1654
Autorstwo „Roksolanek”
Szymon Zimorowic zmarł w Krakowie 21 czerwca 1629 r., mając zaledwie 20 lat. Urodził się i uczył we Lwowie i wraz ze swoim bratem Bartłomiejem pełnił funkcje w miejskim urzędzie. „Roksolanki…” zostały wydane już po jego śmierci i po roku 1839 zaczęto mieć wątpliwości, co do autorstwa tego utworu. Najwięcej wątpliwości budziło autorstwo „Sielanek”, w których znajdujemy opisy czasów nieznanych już Szymonowi. Ostatecznie dzięki oświadczeniu Bartłomieja z roku 1653 w kronice miasta Lwowa uznano, że Bartłomiej napisał „Sielanki” a Szymon „Roksolanki…”.
Legenda rodowa
Utwór ten tworzy legendę rodową, przynosząc autoportret Szymona i portret Bartłomieja - twórcy licznych pieśni i hymnów. „Roksolanki…” pomyślane były jako prezent ślubny dla brata. Opublikowane zostały w 25 rocznicę ślubu Bartłomieja, śmierci Szymona oraz w pierwsza rocznicę śmierci Katarzyny, Duchnicówny-Zimorowicowej, która stanowi prototyp opiewanej w dziele Lilidory.
Okolicznościowa idylla
Jest to jeden z najobszerniejszych kancjonałów miłosnych wieku XVII. Występuje tu poezja bukoliczna, a ściślej idylliczne epitalamium (uformowany w antyku poemat ślubny). 69 pieśni powstałych z okazji ślubu brata miało uświetnić uroczystość z nim związaną, którą opisuje gratulacyjno-pochwalna mowa Dziewosłęba, poprzedzającą cykl pieśni. Tworzy ona ramę całego utworu i stanowi pierwszy plan. Nowożeńcom Lilidorze i Rozymundowi powierzono rolę jurorów w uświęcającym wesele konkursie poetyckim. Pieśni (oczywiście o miłości) zawodników zgromadzone w „dwóch chórach panien, trzecim z młodzieńców zebranym”, stanowią drugi plan. Pieśni te i mowa Dziewosłęba aktualizują ceremonie zaślubin (ścisły związek z obrzędami staropolskimi związanymi z ślubem). Odnajdujemy tu zacieranie się granic pomiędzy kulturami, gdy Dziewosłęba autor nazywa również Hymenem tzn. antycznym bogiem, który opiekuje się małżeństwem i Amorem Bożym - symbolem miłości małżeńskiej nakazanej przez Boga. W jego mowie znajdują się życzenia dla pary młodej i ich pochwała, które jednocześnie przeplatane są wątkami z mitologii. W zakończeniu tej mowy wyłożony został jakby program całej weselnej uroczystości.
Imiona bohaterów
Imiona odznaczają się wysokimi walorami brzmieniowymi (dzięki nawrotom tej samej samogłoski lub spółgłoski). Brzmią one obco i sztucznie na tle polskiego tekstu i nie odsyłają do praktyki społecznej. Amarant, Lenerula, Peleryna, Majoranta, Tymorynna, Pneyrant czy Kornella. Zimorowic stworzył te imiona samodzielnie zamiast zaczerpnąć je z antyku, co odróżnia środek ten od typowych zabiegów poezji idyllicznej. Druga kategoria imion to imiona nacechowane regionalnie i odsyłające do rzeczywistości, jak Maryna i Halina. Noszą je w utworze bohaterki, a nie śpiewaczki.
(…)
… kochanków, gdzie ptaszki śpiewają, a drzewa się zielenią.
Aluzyjność
Erotyczne treści były skrywane pod aluzjami jak np. „(…)zbieranie kwiatów z twego ciała(…)”
Konwencje liryki miłosnej
Zimorowic wykorzystał w „Roksolankach” konwencje miłosnej liryki od dawna zakorzenione w poezji europejskiej. Bohaterowie wspominają losy mitycznych kochanków jak np. Parysa i Heleny czy Wenery i Kupidyna. Miłośc pojmowana jako choroba, ciężar, przede wszystkim pochłaniający bez reszty żywioł ognia. Rozmyślania o przemijającej młodości i czasu „słońce zgasło”, „wieczór nastąpił”. Pojawia się pojęcie szyfru miłosnej poezji. Naruszenie zasady, iż kochanek powinien być piękny i szlachetny zarazem (monolog Helenory).
STROFIKA
Autor był poetą wrażliwym na brzmieniową warstwę utworu. Osobliwością jest duża rozmaitość strof. Występują tutaj strofy izosylabiczne, operujące jednym rozmiarem wiersza oraz heterosylabiczne, tzn. formowane z różnych rozmiarów. Śladem powiązań liryki Zimorowica z tekstami słowno-muzycznymi SA refreny oraz wersy drobione, tzn. takie, w których obrębie występuje więcej niż jeden stały przedział międzyzwrotkowy. Odnajdujemy średniówkę, rym wewnętrzny, a wśród strof występuje dystych, oktawa i zwrotka saficka.
TREŚC…
…
„Roksolanki…” jako manifest programowy przeciwstawiają się klasycyzmowi i wzorom kultury szlachecko-rustykalnej. Ich antyklasycyzm miał źródła rodzime (Kochanowski)i antyczne (Owidiusz, Horacy). Poza pewną skłonnością do konceptu nic ich nie łączy z poezją dworską w guście późniejszej liryki J. A. Morsztyna. Podglebie twórczości Zimorowica stanowiła kultura mieszczańska. Poeta chciał nadać mieszczańskiemu…
… zasługom. Urodę Lilidory porównuje do wiosny i towarzyszących jej pięknych zjawisk. Stawia ją na równi z Afrodytą („matka moją”). Opowiada historie, Persefony, która wolała „śmierdzącego siarką” Plutona od życia kapłanki. Wspomina też Atlantę, która obiecała, że dostania ją za żonę ten, który prześcignie ją w wyścigach. Wszyscy przegrywali i płacili za to życiem. Hippomenes otrzymał od niego złote jabłka…
…, która bardzo długo czekała na Odysa i Andromedy, która została poślubiona przez swego wybawcę. Określa młodych jako białe łabędzie w jarzmie miłości uwięzione. Występuje tu apostrofa do miłości, która nie pragnie miłości, ale więzi dusze. Śpiewaczka prosi o rozpalenie serc młodych „ogniem żywym”.
3.HELEONORA
Zwraca się do swojego ukochanego, który zranił ją nieodwzajemnioną miłością. Stwierdza, że nie wie…
… mnie ten wianeczek różany.”
18. ANTONILLA
Apostrofa do Wenus. Pochwała jej urody. Ogień bogini trawi serca ludzi niemiłosiernie.
WTÓRY CHÓR MŁODZIEŃSKI
HELIODOR
Śpiewak chwali Amfiona i jego poezję miłosną. Ogień miłości występuje tu w pozytywnym kontekście.
AMARANT
Chwali piękne i dobre kobiety, ale nie te, które się stroją w drogie szaty, ale są bezwartościowe.
3.HILARION
Opowiada jak odwiedził go Kupidyn…
…, co najbardziej kocha. Nad kosztowności o drogie szaty przedkłada ukochanego.
13.SPIRYNZYNA
Każe wszystkim wychwalać urodę Lillidory. Sama chwali ją i mówi, że nawet Amor nie strzela do niej tylko fiołki pod nogi rzuca. Zwraca się do Rozymunda, że nie dziwi jej to, że zakochał się w niej do szaleństwa.
14.DRUZYLIA
Śpiewa o tym,że ofiarowuje swe serce kochankowi. Nie znalazła droższego klejnotu nad siebie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)