Społeczne funkcje czasu Czas, zarówno ilościowy, jak i jakościowy, pełni w społeczeństwie ważne funkcje. Mają one charakter uniwersalny, istotny dla każdego społeczeństwa, jednakże ich waga różni się historycznie, co wynika przede wszystkim z postępującej złożoności społeczeństw i komplikowania się życia społecznego. O niektórych funkcjach czasu wspominaliśmy już wyżej, wymieńmy je jednak teraz w sposób systematyczny. Pierwszy, uniwersalny wymóg życia społecznego, któremu służą wspólnie uznane systemy mierzenia czasu, to synchronizacja działań jednostek, grup lub organizacji. Wiele działań podejmowanych w społeczeństwie ma, jak pamiętamy, charakter zbiorowy. Na to, aby do takich działań doszło, znaczna liczba ludzi musi znaleźć się w tym samym czasie, w tym samym miejscu. Aby doszło do wiecu protestacyjnego, tłum musi przybyć na plac o tej samej porze. Żeby drużyna mogła rozegrać mecz, wszyscy zawodnicy muszą w porę pojawić się w szatni. Żeby parlament mógł odbyć sesję, posłowie muszą o tej samej porze znaleźć się w sali obrad. Żeby mógł odbyć się lot pasażerski, piloci, pasażerowie, stewardesy muszą o tej samej godzinie zjawić się na lotnisku przy odpowiednim wyjściu do samolotu. Nawet wtedy gdy współobecność przestrzenna nie jest konieczna, ludzie muszą działać równocześnie, żeby doszło do jakiejś formy zachowania zbiorowego. Muszą na przykład o tej samej godzinie włączyć telewizor, aby stać się publicznością danego serialu. To wszystko jest możliwe dzięki zegarkom. Pomiar czasu pozwala zapewnić równoczesność ich działań. Nieco bardziej skomplikowany, drugi wymóg funkcjonalny to koordynacja. Synchronizacja, to wymóg minimalny. Ale żeby zbiorowa aktywność toczyła się gładko i prawidłowo, rozmaite działania podejmowane przez uczestników muszą być nie tylko równoczesne, ale wzajemnie uzgodnione. Jedną z metod takiej koordynacji dostarcza pomiar czasu. Pracownik przy taśmie produkcyjnej ma pewną ilość minut na wykonanie swojej pracy i dzięki temu następny pracownik może wykonać swoją. Dostawy części zamiennych następują w pewnych okresach zapewniających ciągłość produkcji. Transporty do sklepów spożywczych przybywają w pewne dni tygodnia, dzięki czemu zachowana jest ciągłość sprzedaży. Piloci otrzymują z wieży kontrolnej kilkunastominutowe „okienkoʺ, w którym muszą wystartować, co zapewnia, że na pasie startowym nie zderzą się z innymi startującymi czy lądującymi samolotami. Maszyniści kolejowi ruszają według rozkładów jazdy. Wszędzie tutaj czas ilościowy, zewnętrzny wobec tych działań, oderwany od ich konkretnego przebiegu, jest niezbędny, aby nie wystąpił chaos. Trzeci, spotykany często wymóg funkcjonalny to sekwencyjne uporządkowanie działań. Po pierwsze, wiele procesów społecznych przebiega według pewnej logiki, zgodnie z którą działania czy zmiany cząstkowe ‐ etapy bądź fazy procesu ‐ mają sens tylko wtedy, kiedy przebiegają w wyraźnie określonej kolejności. Jedne muszą być wykonane wcześniej, a inne później. Nie można najpierw lakierować nadwozia, a potem montować silnika. Nie można
(…)
…, a kampania wyborcza to okres wzmożonej aktywności politycznej, propagandowej, publicystycznej. Wszystkie te jakościowo odrębne okresy charakteryzujące się swoistym natężeniem, intensywnością i rodzajem typowych działań wyznaczane są również przy pomocy miar czasu ‐ zegarów i kalendarzy. Znaczenie wszystkich powyższych funkcji zmienia się historycznie, równolegle z rozwojem społecznym. W społeczeństwie prymitywnym czy tradycyjnym czas jest produktem ubocznym codziennej egzystencji zbiorowości, refleksem naturalnych rytmów biologicznych czy przyrodniczych: cyklu życia pojedynczych ludzi, cyklu wegetacji roślin, cyklu klimatycznego związanego z porami roku, cyklu przypływów i odpływów. Pierwszymi kulturowymi źródłami czasu są rytmy powtarzających się ceremonii magicznych bądź religijnych, świąt plemiennych, później pierwszych targów, jarmarków i bazarów. Percepcja czasu rodzi się w toku realizowania normalnych życiowych potrzeb i różni się swoją intensywnością. Antropologowie społeczni natknęli się na społeczności w ogóle pozbawione kategorii czasu. Przykładem opisane przez brytyjskiego antropologa E. E. Evans‐Pritcharda plemię Nuerów w Sudanie. Sytuacja zmienia się radykalnie w społeczeństwie nowoczesnym…
…. W szkole dźwięczą dzwonki na przerwę, wiszą rozkłady zajęć. W przedsiębiorstwach automatyczne zegary stemplują karty pracowników przybywających i wychodzących z pracy. Na dworcach kolejowych i lotniczych zapowiadane są nieustannie i wyświetlane na ogłoszeniowych tablicach godziny odjazdów czy odlotów. Policja mierzy radarem prędkość na drogach. Na boisku sędziowie włączają stopery. Zegary towarzyszą…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)