doc. Notatka porusza takie kwestie, jak: rodzina, prawo małżeńskie, patria potestas, opieka i kuratela, zdolność do czynności prawnych.
RODZINA
W prawie rzymskim zawarcie małżeństwa było czynnością prywatną i nieformalną. Naczelnik domu - pater familias to z reguły głowa rodu - pater gentis. Termin familia obejmował wszystkie wolne osoby powiązane ze sobą więzami prawnymi albo przynależny do tych osób majątek wraz z niewolnikami. W węższym znaczeniu pod tą nazwa rozumiano niewolników (famuli).
Osoby znajdujące się pod jego władzą dzieliły to samo stanowisko społeczne, polityczne, korzystały z jego opieki, a po śmierci dziedziczyły jego majątek.
PRAWO MAŁŻEŃSKIE
Zaręczyny (sponsalia)
W prawie archaicznym zaręczyny zawierane były w formie uroczystego kontraktu słownego (sponsio) przez ojców narzeczonych, albo ich samych, jeśli oboje byli sui iuris. Było to przyrzeczenia oddania przyszłej żony pod władzę przyszłego męża, a w przypadku nie dotrzymania przyrzeczenia można było domagać się kary pieniężnej.
Pod koniec republiki i w okresie pryncypatu zaręczyny zawierano za pomocą nieformalnego porozumienia (nudus consensus), a ich zerwanie nie pociągało żadnych konsekwencji, a wszelkie zastrzeżenia kary umownej były bezskuteczne.
W okresie prawa poklasycznego wprowadzono tzw. zadatek zaręczynowy (arrha sponalicia). W przypadku bezpodstawnego zerwania zaręczyn przez narzeczonego tracił on zadatek, a jeśli zerwania zaręczyn dokonała narzeczona musiała zwrócić początkowo poczwórną, potem podwójną wartość zadatku. Zaręczyny rodziły między jednym z narzeczonych a krewnymi drugiego stosunek quasiadfinitas (zbliżony do powinowactwa).
Iustum matrimonium (iustae ac legitimae nuptiae)
→ Definicje małżeństwa
Małżeństwo to związek mężczyzny i kobiety stanowiący wspólnotę całego życia zarówno według prawa boskiego, jak i ludzkiego. (Modestyn). Podobną definicję jako nierozłączne życie mężczyzny i kobiety podaje Justynian.
Prawo nie definiowało małżeństwa. Prawo określało wymogi, jakim musiało odpowiadać małżeństwo zwane iustum matrimonium, a to po to, by ustalić czy zachodzą skutki prawne, jakie prawo łączyło z określonym pożyciem mężczyzny i kobiety, tj. wzajemne uprawnienia małżonków, uprawnienia ojca w stosunku do dzieci.
→ Zawarcie małżeństwa
Prawo nie regulowało sposobu zawarcia małżeństwa. Istotnym dla istnienia małżeństwa i jego zawarcia było affectio maritalis, czyli zgodna i trwała wola pozostawania w związku małżeńskim. Zgoda ta musiała trwać przez cały czas małżeństwa. A w przypadku osób alieni iuris musiała być również zgoda ich pater familias.
Wszystkie inne czynności, jak wprowadzenie żony do domu męża (deductio in domum mariti) były jedynie czynnościami towarzyszącymi i stanowiły dowód zawarcia małżeństwa.
→ Wymogi iustum matrimonium
Wyliczenie przesłanek, które powinny być spełnione by dany związek był ważny według
(…)
….
określenie minimalnego (182 dni po zawarciu małżeństwa) i maksymalnego okresu ciąży (300 dni po rozwiązaniu małżeństwa);
ojcem dziecka - mąż matki;
→ Przysposobienie: adoptio i adrogatio
Adoptio - przysposobienie alieni iuris, za pomocą mancipatio i in iure cessio. W przypadku oddania syna, ojciec musiał go najpierw trzy razy sprzedać, a następnie adoptujący w pozornym procesie windykacyjnym oświadczał…
…, a potem dokonać in iure cessio by przeszedł pod władzę innej osoby, która sprzedawała go ojcu, który wyzwalając syna (manumissio) uzyskiwał nad nim prawo patronatu. Córki i wnuki wystarczyło raz sprzedać.
w okresie poklasycznym - emancypacja poprzez reskrypt cesarski, a od Justyniana przez oświadczenie woli przed sądem.
Sytuacja prawna osób będących pod patria potestas
Z końcem republiki zobowiązania…
… darowiznę po zawarciu małżeństwa - donatio propter nuptias.
Konkubinat (concubinatus)
to faktyczne, stałe pożycie mężczyzny z kobietą, którzy nie mieli względem siebie conubium lub między którymi nie było affectio maritalis.
np. związki urzędników prowincjonalnych z kobietami z danej prowincji, związki żołnierzy.
Zalety konkubinatu:
dzieci z takiego związku nie wchodziły pod patria potestas ojca → plus…
… iuris potrzebowała opiekuna tylko do procesu i najważniejszych czynności (wyzwolenie niewolnika, testament, mancypacja, zaciągnięcie zobowiązania o wielkiej wadze)
w II w p.n.e. wprowadzono tutoris optio, czyli możliwość wyboru raz lub wielokrotnie tutora na mocy odpowiedniego sformułowania w testamencie.
ius trium liberorum - przywilej Augusta znoszący opiekę nad kobietami mającymi trójkę dzieci…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)