PRAWO SPADKOWE
I. ZASADY OGÓLNE
Teorie o pochodzeniu spadkobrania:
spadkobierca wstępował w suwerenną władzę nad grupą rodzinną lub rodową. Testament byłby wskazaniem zastępcy naczelnika rodu. (P. Bonfante)
dziedziczenie testamentowe ukształtowało się jako konsekwencja przyznania osobie prywatnej swobody testowania, dopuszczając możliwość przekazania majątku osobie spoza rodziny. Jest to okres ustawy XII tablic. (S. Perozzi).
Succedere - zając miejsce poprzednio zajmowane przez inną osobę lub rzecz, a w szczególności wstąpić w miejsce lub prawo zmarłego (in ius defuncti).
Hereditas nihil aliud est, quam successio in universum ius quod defunctus habuerit - dziedziczenie jest niczym innym jak następstwem ogólnym w sytuację prawną, którą miał zmarły. (D. 50, 17, 62) Successio mortis causa ex iure civili.
Dziedziczenie - wejście jednej lub więcej osób w ogół stosunków prawno - majątkowych po zmarłym. Dziedziczenie jest następstwem ogólnym - successio universalis (sukcesja uniwersalna). Przy następstwie ogólnym obejmuje dziedzic wszystkie wierzytelności i długi spadkodawcy, które tworzą jedność majątkową i przechodzą na niego w całości. Dziedziców może być kilku - na każdego z nich przypada wtedy pewna oznaczona lub równa część spadku. Każdy z współdziedziców (coheredes) staje się w zakresie swojej części ogólnym następcą spadkodawcy.
dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed beztestamentowym (wykluczanie się wzajemne tych rodzajów dziedziczenia.
spadek zlewa się z majątkiem dziedzica - nowa całość majątkowa - dziedzic odpowiada własnym majakiem za długi spadkowe.
Spadek - cały majątek zmarłego, wszystkie jego stosunki majątkowe. Spadek obejmuje wszystkie stosunki prawne o wartości majątkowej - wierzytelności, długi, prawa rzeczowe. W momencie śmierci gasły jedynie uprawnienia wynikające z prawa rodzinnego (patria potestas, tutela, manus) oraz uprawnienia czysto osobiste (wierzytelności z niektórych deliktów dochodzone z pomocą actiones vindictam spirantes), służebności osobiste oraz zobowiązania uiszczenia kary z tytułu popełnionego deliktu. W prawie archaicznym na spadkobiercę przechodziły też prawa i obowiązki sakralne (sacra familiaria).
Heres - successor mortis causa ex iure civili. Bonorum possessio - dziedziczenie lub spadek wedle prawa pretorskiego. Przekazane przez pretora posiadanie majątku spadkowego osobie będącej w miejscu heredes (heredes loco). Pretor traktował pewne osoby jak heredes i chronił je (czasem nawet przed heredes).
Geneza powstania bonorum posesssio to kwestia sporna. Według jednym powstała ze względu na to, iż tytuł heres otrzymywały jedynie osoby będące pod władzą spadkodawcy, a dalsi krewni otrzymywali tylko majątek (familiam habeto) i musieli prosić pretora o wprowadzenie ich w posiadanie majątku. (
(…)
… activa - zdolność do sporządzenia testamentu - dojrzała osoba sui iuris. Wyjątek - filius familias, jeśli miał peculium catrense, quasi castrense, adventicum.
testamenti factio pasiva - zdolność bycia dziedzicem - każdy obywatel rzymski. Przysporzenie na rzecz alieni iuris dla pater familias, przysporzenie dla niewolnika - dla jego pana.
Testament tracił moc, jeśli po jego sporządzeniu powiększała…
… przechodziło na jego dzieci.
transsmissio Justiniana - jeśli spadkobierca wiedział o spadku, to do końca roku od kiedy się dowiedział, jego spadkobiercy mogli przyjąć spadek. Jeśli nie wiedział, rok biegł od jego śmierci.
beztestamentowy heredes extraneus mógł jeszcze przed przyjęciem spadku odstąpić przed pretorem powołanie do spadku (in iure cessio hereditatis).
każdy spadkobierca mógł sprzedać spadek…
…. Jeśli spadkobiercami były osoby z kręgu sui heredes, pominięci dostawali ustawową część spadku. Jeśli spadkobiercami były heredes extranei, to pominięci otrzymywali ½ spadku → złamanie zasady „nemo pro parte testatus pro parte intestatus decedere potest”.
Pretorskie dziedziczenie przeciwtestamentowe (successio contra tabulas) - pretorzy rozszerzyli krąg osób, które pater familias musiał wydziedziczyć. Poza osobami…
… na dział spadkowy - emancypowany syn mógł ubiegać się o spadek, jeśli dokonał collatio bonorum. Przyrzeczenie emancypowanego syna (w formie stypulacji cautio de cenferendis bonis), ze podzieli się „czystym” swoim majątkiem z resztą dziedziców, która była alieni iuris. Podobne rozwiązanie w przypadku córki, która otrzymała posag - collatio dotis, oraz dziedzica, która za życia testatora otrzymała darowiznę…
… - tylko do ceny lub aktualnego wzbogacenia..
dla dziedzica prawa pretorskiego - interdictum quorum bonorum.
dyskusyjne - czy przyznanie dziedzicowi pretorskiemu hereditas petitio possessoria (utilis) z zastosowaniem fikcji si heres esset nastąpiło już w okresie klasycznym, czy dopiero za Justyniana. Skarga ta była potrzebna, gdyż interdykt odnosił się tylko do rzeczy materialnych, a nie do praw.
Paremie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)