Fragment notatki:
OSOBOWOŚĆ – SKRYPT
1. psychologia osobowości:
• warunki stałości zachowania,
• uporządkowanie planów i czynności,
• integracja wokół głównego celu.
2. zadania psychologii osobowości:
• dostarczenie użytecznego opisu kategorii w celu scharakteryzowania portretu
psychologicznego osoby.
• takie zastosowanie tych kategorii, aby możliwe było wyjaśnienie i przewidywanie
zachowań jednostki, a także korygowanie rozpoznanych defektów.
3. osobowość:
To konstrukt teoretyczny (zmienna wyjaśniająca), stanowiący ogniwo pośredniczące pomiędzy
obserwowalnymi faktami (stan początkowy), a zachowaniem człowieka.
4. rodzaje definicji osobowości:
• biospołeczne (kontekstowe)
• biofizyczne (indywidualistyczne)
• zbiorcze
• integrujące
5. teoria osobowości:
• teoria to zbiór założeń dotyczących zależności między zjawiskami
• zawiera:
- warstwę opisową (definicje, opisy)
- warstwę wyjaśniającą (konstrukty)
- metawarstwę (użycie terminów wyjaśniających z dodatkowym znaczeniem)
• nie może być prawdziwa, albo nieprawdziwa, może mieć różną użyteczność.
6. paradygmaty teoretyczne w psychologii osobowości:
• nurt kliniczny (Charcot, Janet, Freud, Jung)
• podejście psychometryczne (Cattell, Guilford, Eysenck)
• badania eksperymentalne (psychologia poznawcza)
• nurt akademicki
7. kryteria klasyfikowania i porównywania teorii osobowości:
• własności formalne:
- jasność (jednoznaczność) definicji
- ścisłość
- operacyjność
- powiązania z faktami empirycznymi
• zawartość merytoryczna:
- teorie celowościowe vs teorie mechanistyczne
- racjonalność vs irracjonalność zachowania
- prawo efektu vs zasada dysocjacji
- stałe składniki osobowości vs reguły sterujące
- dziedziczność vs środowisko
- rola czynników aktualnych vs wpływ wczesnej fazy rozwoju
- rozwój płynny vs rozwój stadialny
- teorie organicystyczne vs teorie kulturowe
- podejście molarne (całościowe) vs molekularne
- homeostaza vs autonomiczna regulacja
1
8. Pięcioczynnikowy Model Osobowości (PMO) (Costa i McCrae)
• Statyczne ujęcie osobowości
• Badania metodą swobodnych opisów
• Spontaniczne opisy osobowości z punktu widzenia dokonujących ich osób
mają istotne znaczenie dla charakterystyki osobowości
Źródła PMO
• Im ważniejsza jest określona cecha tym częściej pojawia się w opisie
• Swobodne opisy dokonywane w różnych językach odzwierciedlają różnice
kulturowe w procesie kształtowania się osobowości
• 80% opisów daje się zakwalifikować w ramach PMO
• Cechy:
- jako endogenne tendencje podstawowe
- są zorganizowane w sposób hierarchiczny, od wąskich i specyficznych do szerokich i
ogólnych.
- podstawowe cechy zawierają element genetyczny (do 40%)
- rozwijają się w okresie dzieciństwa i osiągają postać dojrzałą w okresie dojrzałości,
następnie są one stałe u osób bez zaburzeń.
- otoczenie może jedynie utrwalać istniejące cechy albo je modyfikować
• Na zmianę w osobowości mogą wpłynąć:
- wydarzenia traumatyczne
- ciężka choroba
- psychoterapia
- dojrzewanie/starzenie się
• Kryteria wymiarów osobowości:
- Ogólność – możliwość opisywania osob. zarówno w kategoriach cech ogólnych, jak i szczegółowych
- Realność – możliwość diagnozy danych cech przez samo-opis i na podst. obserwacji /stabilność
czasowa/
- Niezmienniczość – możl. wyodrębniania danego wymiaru w zarówno w badaniach leksykalnych, jak i
jego obecność w innych wymiarach /funkcjonowanie w innych teoriach, powtarzalność/
- Uniwersalność – widoczne u ludzi w różnych kulturach
- Biologiczność – określony stopień dziedziczności
• Kwestionariusze
- NEO
- NEO-PI
- NEO-PI-R
- NEO-FFI
• Różne rodzaje danych doprowadzają do podobnych czynników osobowości
- dane L
- dane Q
- dane OT
Składniki PMO
Neurotyczność
- Emocjonalne
nieprzystosowanie i
niezrównoważenie
Lek
Agresywna wrogość
Depresyjność
Impulsywność
Nadwrażliwość
Nadmierny
samokrytycyzm
Ekstrawersja
- Jakość i ilość
interakcji społ.
Towarzyskość
Serdeczność
Aktywność
Asertywność
Poszukiwanie
doznań
Pozytywna
emocjonalność
Otwartość na
Doświadczenia
- Ciekawość
poznawcza
Wyobraźnia
Estetyka
Uczucia
Działania
Idee
Ugodowość
- Kontakty z
innymi, orientacja
interpersonalna
Zaufanie
Prostolinijność
Altruizm
Ustępliwość
Skromność
Sumienność
- Stopień zorg.,
wytrwałości i
motywacji
Rozwaga
Kompetencje
Obowiązkowość
Dążenie do osiągnięć
Samodyscyplina
Wartości
Skłonność do
rozczulania się
Skłonność
utrzymywania porz.
2
• Hipoteza leksykalna (Lewis Goldberg)
• Badania leksykalne Szaroty /w Polsce/
- ugodowość
- sumienność
- dynamiczność
- pobudliwość
- intelekt
• Propozycja Zuckermana (obejmująca również wskaźniki fizjologiczne)
- towarzyskość
- neurotyzm – lęk
- impulsywne poszukiwanie wrażeń
- aktywność
- agresja – wrogość
9. Teorie cech:
• Psychologia jednostkowa Allporta
- osobowość jest dynamicznym systemem, będącym nie tylko sumą jego cech składowych,
ale także relacji zachodzących pomiędzy nimi, związanym bezpośrednio z zachowaniem oraz
aktywnością jednostki; odpowiada za rozmaite zachowania.
- cechy zaś to wewnętrzne wyznaczniki determinujące zachowanie, którym przypisuje się
właściwości motywacyjne. (integracja 2 lub więcej nawyków)
- charakter – osobowość oceniana (aspekt etyczny)
- temperament – dyspozycje wynikające z zadatków wrodzonych (mało zmienna p.w. rozwoju)
- cechy reprezentują ogólne dyspozycje warunkujące regularność funkcjonowania człowieka
(transsytuacyjność, powtarzalność zachowania wykazującego także przejawy stałości w
czasie)
- cechy są wspólne i jedyne (dyspozycje osobowe)
- właściwości cech:
częstość
intensywność
zakres sytuacji, do których się odnoszą
- rodzaje dyspozycji:
kardynalne
centralne
wtórne
• ujęcie czynnikowe Cattella
- Osobowość jest tym co pozwala nam przewidzieć zachowanie się jedn. w określonej sytuacji
- Cecha jako zbiór reakcji stanowiących swego rodzaju jedność i z tego względu można je
podciągnąć pod wspólną nazwę.
- Podział cech:
Źródłowe
Powierzchniowe
Zdolnościowe
Środowiskowe
Temperamentalne
Dynamiczne:
Ergi – popędy
Sentymenty
Postawy
Konstytucjonalne (zdoln., temp., dynam.)
- cechy jako budulec osobowości
3
10. 16-czynnikowy model osobowości Cattella
• Przy pomocy danych L Cattell zidentyfikował 15 czynników
• Dla danych typu Q otrzymał podobne czynniki
• Do określonego czynnika zaliczane są te itemy, których korelacja z danym czynnikiem jest
najwyższa, i równocześnie najniższa z innymi czynnikami.
Czynniki pierwszorzędowe:
= Wylewny
A+ Cyklotymia
= Powściągliwy
A- Schizotymia
B+ Wysoka inteligencja = Bardziej inteligentny
= Mniej inteligentny
B- Niska inteligencja
= Zrównoważony
C+ Dojrzałość em.
= Emocjonalny
C- Neurotyczność
= Dominujący
E+ Dominowanie
= Uległy
E- Uległość
= Beztroski
F+ Surgencja
= Poważny
F- Desurgencja
= Sumienny
G+ Wysokie superego
= Niesumienny
G- Niskie superego
= Śmiały
H+ Odporność
= Płochliwy
H- Brak odporności
= Wrażliwy
I+ Wrażliwość
= Twardy
I- Brak wrażliwości
Czynniki drugorzędowe:
Czynnik I
niepokój – integracja
O+
depresyjna
niepewność siebie
Cneurotyczność
Hbrak odporności
Q4+ wysokie napięcie
energiczne
L+ Nadmierna podejrzliwość
L- Brak podejrzliwości
M+ Niekonwencjonalny
M- Konwencjonalny
N+ Racjonalista
N- Prostota
O+ Depres. niepewność siebie
O- Pewność siebie
Q+ Radykalizm
Q- Konserwatyzm
Q2+ Samowystarczalność
Q2- Zależność od grupy
Q3+ Wysoka samoocena
Q3- Niska samoocena
Q4+ Wys. napięcie energiczne
Q4- Niskie napięcie energ.
= Podejrzliwy
= Ufny
= Fantazyjny
= Praktyczny
= Wnikliwy
= Naiwny
= Bojaźliwy
= Pewny siebie
= Postępowy
= Konserwatywny
= Samodzielny
= Zależny
= Kontrolujący się
= Nieplanujący
= Napięty
= Spokojny
Czynnik II
superego lub socjalizacja
G+
wysokie superego
Czynnik III
frustracja stosunków społ.
Q1+ radykalizm
Q3+
MF-
Q2+
A(E+)
samowystarczalność
schizotymia
dominowanie
N+
racjonalizm
wysoka samoocena
konwencjonalność
desurgencja
=brak ekspansywności
• Stałość i zmienność zachowania: konkretne zachowanie człowieka jest rezultatem
oddziaływania cech oraz zmiennych motywacyjnych (stanów i ról). Wniosek: podobny
bodziec jest różnie spostrzegany przez ludzi ze względu na ich cechy, stan a także rolę.
11. psychologia EGO – epigenetyczna teoria rozwoju (wzrostu) Eriksona
• kontynuacja psychoanalizy (biologiczny punkt widzenia, podobna struktura, dynamizmy
– libido)
• kwestionuje:
- konfliktowe relacje pomiędzy składnikami osobowości
- id, ego i superego to niezależne struktury
- dominację nieświadomości
- adaptacyjna funkcja ego
- rolę dzieciństwa
• procesy motywacyjne, poznawcze i adaptacyjne są autonomiczne, choć wchodzą w interakcje
z popędami
• ego – jako samodzielna struktura psychologiczna o określonych funkcjach, niezależna od id; pełni
funkcję centralnego systemu regulacji w celu:
- harmonijnego współdziałania składników osobowości
- optymalnej adaptacji do świata
4
• trzy formy adaptacji:
- alloplastyczna – zmiany w otoczeniu
- autoplastyczna – zmiany w systemie psychofizycznym
- wybór odpowiedniego (korzystnego dla jednostki) środowiska
• funkcje ego w procesie adaptacji
- instrumentalne – spostrzeganie, działanie, pamięć, myślenie służy utrzymywaniu kontaktów z
otoczeniem i hamowanie impulsów
- syntetyczna (organizująca) – sterowanie działaniem, utrzymywanie równowagi wew. i zew., zdolność
do regresji.
• psychospołeczna teoria rozwoju Eriksona
- rozwój wynika z interakcji między wewnętrznymi instynktami a zewnętrznymi kulturowymi i
społecznymi wymaganiami
- rytualizacja – zabawowy, a jednak kulturowo ukształtowany sposób robienia czy doświadczania
czegoś w codziennych, wzajemnych kontaktach między ludźmi.
Faza I
oralno
sensoryczna
Faza II
analno mięśniowa
Faza III
genitalno
lokomocyjna
Faza IV
latencji
Faza V
adolescencji
Faza VI
wczesna
dojrzałość
Faza VII
dojrzałość
Faza VIII
późne lata życia
Dylemat
ego
Ufność/
nieufność
Autonomia/
wstyd i
zwątpienie
Inicjatywa/
Poczucie winy
Pracowitość/
Słabość,
bierność
Tożsamość/
Niepewność
roli
Bliskie związki/
Izolacja
Twórczość/
Stagnacja
Integracja/
rozpacz
Cecha
Nadzieja
Wola
Zdecydowanie
Wierność
Miłość
Opiekuńczość
Mądrość
Silne
strony
Dobre
Samopoczucie
zaufanie,
optymizm
Doświadczanie
woli,
samokontrola,
zdolność wyboru
Przyjemność z
osiągnięć,
aktywność,
ukierunkowanie,
realizacja celów
Poczucie
kompetencji
Zdolność do
zaangażowania
w działanie
produktywne,
duma z
wyniku
Poczucie
Spójności wew.,
Wizja przyszł.,
okreslenie
tożsamości
Wzajemność,
dzielnie myśli,
uczuć, zdań
Zdolność
zatracenia się
w
pracy lub
związkach
Poczucie
uporządkowania
i znacznia,
zadowolenie z
siebie i życia
Słabe
strony
Złe
samopoczucie,
brak zaufania,
pesymizm
Sztywność,
wstyd,
nadmierna
samoświadomość,
zwątpienie
Poczucie winy z
powodu
niezrealizowanie
zamierzonych
celów
Poczucie bycia
gorszym,
niezdolność
realizacji
zamiarów
Poczucie
sztuczności,
brak
stabilnych
standardów
Unikanie
związków,
relacje
powierzchniowe
Brak
zainteresow.
pracą, zanik
relacji
interpers.
Lęk przed
śmiercią,
zgorzknienie,
rozczarowanie
Rytualizacja
Rytualizm
Ubóstwienia
Idolizm
Rozsądzająca
Legalizm
Dramatyczna
Wciealanie się
Formalna
Formalizm
Ideologiczna
Totalizm
Afiliacyjna
Elityzm
Generacyjna
Autorytyzm
Integralna
Sapietyzm
- tożsamość osiągnięta
- maratonizm
- tożsamość przejęta
- tożsamość rozproszona
- tożsamość negatywna
Tożsamość
osiągnięta
maratonizm
przejęta
rozproszona
Poszukiwanie tożsamości
+
+
-
Zaangażowanie w realizację
celów i zadań
+
+
-
12. teoria społecznego uczenia się Bandury
• uczenie się zachodzi nie tylko dzięki warunkowaniu instrumentalnemu (Skinner) i
klasycznemu (Pawłow) ale także dzięki obserwowaniu ludzi.
• Czynnik wzmacniający funkcjonuje przede wszystkim jako operacja informująca i
motywacyjna a nie jako mechaniczny wzmacniacz reakcji
• Modelowanie
• Nabywanie
5
• Warunkowanie zastępcze
• Samowzmacnianie
• Samoregulacja
13. poznawcza koncepcja Kelly’ego
• alternatywizm konstrukcyjny – nie ma obiektywnej rzeczywistości ani absolutnej prawdy,
których istnienie dałoby się stwierdzić. Istnieje natomiast dążenie do konstruowania
zdarzeń – do interpretowania zjawisk po to, by nadać im sens.
• metafora człowieka badacza – człowiek jest jak badacz tworzący teorię (system
konstruktów)
• wszystkie zjawiska jawią się jako wzajemnie ze sobą powiązane
• jednostka poznaje rzeczywistość w takim stopniu, w jakim może dokonać jej interpretacji
i jakim zbliża się do trafnej wiedzy o zjawiskach, które ją tworzą
• rzeczywistość może być poznana w przekroju czasowym (a nie statycznie)
założenia
• konstrukt poznawczy– sposób spostrzegania lub interpretowania zdarzeń, pokategoryzowane
informacje o świecie.
• Konstrut osobisty – indywidualny i unikalny dla jednostki
• Konstrukt słowny – może być wyrażony słowami
• Konstrukt przedsłowny – stosowany pomimo braku słów, które mogłyby go wyrazić
• Konstrukt zanurzony – gdy jeden z jego biegunów jest niedostępny autowerbalizacji
• Konstrukt peryferyczny – gdy nie jest dołączony do reszty
• TEZY:
1. teza o tworzeniu konstruktów utworzenie konstruktu jest możliwe, gdy dostrzeżemy chociaż jedno
zjawisko różne od pozostałych.
2. teza o różnicach RI między ludźmi wynikają z odmienności ich doświadczeń, w wyniku których tworzą
oni konsrukty
3. teza o tożsamości pomimo zmienności pojedynczych konstruktów, ich system na przestrzeni lat
pozostaje względnie stabilny
4. teza o dychotomizacji nie można zrozumieć konstruktu opartego tylko na jednym biegunie, jednocześnie
konstrukt to nie wymiar.
5. teza dotycząca wyboru w określonym kontekście możemy dany obiekt zaliczać raz do jednego a raz do
drugiego bieguna – hierarchia uwarunkowana sytuacyjnie
6. teza o zakresie każdy konstrukt nadaje się tylko do pewnego zakresu zjawisk; istnieją konstrukty
podrzędne, które mogą być podporządkowane konstruktowi nadrzędnemu
7. teza o doświadczaniu system konstruktów podlega rozwojowi i jest otwarty
8. teza o zmienności włączanie nowych zjawisk do zakresu konstruktów możliwe jest dzięki
przepuszczalności systemu (wzrost złożoności poznawczej i zwiększanie dystansu pomiędzy ja, a
wydarzeniami). Zmiany konstruktów peryferycznych nie pociągają za sobą istotnych konsekwencji, zmiany
centralnych (rdzennych) konstruktów wiążą się z reorganizacją systemu i dlatego na ogół towarzyszą im
emocje:
- strach – gdy os. zmuszona jest do włączenia nowych konstruktów,
- niepewność – gdy pojawia się nowe, nieznane wydarzenie,
- wrogość – zmuszanie innych do zachowań zgodnych z naszym konstruktem,
- agresja – naruszanie konstruktów innej osóby.
9. teza o fragmentaryzacji stosowanie różnych subsystemów konstruktów, czasami niezgodnych ze sobą
(biegun zanurzony i biegun peryferyczny)
10. Teza o podobieństwie ludzie są podobni w takim zakresie, w jakim stosują podobne konstrukty
11. Teza o podejmowaniu roli społecznej teza w takim stopniu, w jakim człowiek odzwierciedla system
konstruktów innej osoby, może w odniesieniu do niej grać określoną rolę społeczną
• badania przy pomocy RAP-testu
6
14. mechanizmy obronne osobowości
• lęk
- podstawowy
- realistyczny
- neurotyczny
- moralny
• wzbudzony lęk działa jak samodzielny popęd (motywuje) a zbyt silny lęk uruchamia
mechanizmy obronne
• mechanizm obronny – funkcja psychiki działająca w momencie istnienia jednocześnie
dwóch przeciwstawnych impulsów: zaspokojenie potrzeby vs uniknięcie kary
• klasyfikacja Laughlina:
mechanizmy pierwotne:
- wyparcie
- kompensacja
- sublimacja
- reakcje upozorowane
- regresja
- projekcja
- zaprzeczanie
- fantazjowanie
- idealizacja
- introjekcja
- identyfikacja
- substytucja
mechanizmy wtórne:
- pokuta
- rozgrzeszanie się
- eksternalizacja
- nadmierna generalizacja
- izolacja
- intelektualizacja
• warunki rozpoznania mechanizmów obronnych
(Grzegołowska – Klarkowska)
- rzeczywiste lub antycypowane zagrożenie dla „ja”
- występowanie lęku (rzeczywistego lub antycypowanego)
- zakłócenie przebiegu procesów poznawczych
- spadek poziomu aktywacji – zakłócenie procesów motoryczno – behawioralnych
• klasyfikacja
Tamowanie/hamowanie
1. wypieranie
2. tłumienie
3. odraczanie
Transpozycje
Zniekształcenia
Przejmowanie
(naśladowanie)
1. przeniesienie
2. kompensacja
3. nadkompensacja
4. sublimacja
5. reakcje upozorowane
6. fiksacja
7. regresja
8. ascetyzm
- anulowanie
1. racjonalizacja
2. intelektualizacja
3. projekcja
4. sel. Brak uwagi
5. izolacja
6. idealizacja
7. fantazjowanie
- zaprzeczanie
- dysocjacja
1. inkorporacja
2. introjekcja
3. identyfikacja z os.
znaczącą
4.identyfikacja z
agresorem
- konformizm
7
• najbardziej dojrzałe: sublimacja i racjonalizacja
• najmniej dojrzałe: autystyczna izolacja, zaprzeczenie, projekcja urojeniowa.
15. poznawczy model teorii atrybucji
• metafory osobowości w różnych teoriach:
- system hydrauliczny (przepływ energii) – Freud
- metafora badacza – Kelly
- osobowość jako komputer
• Osobowość – jako system względnie stałych ustosunkowań wobec rzeczywistości.
• Osobowość rozpatrywana jako proces
• Wiedza o świecie zorganizowana jest w postaci schematów, stanowiących uogólnienie
uprzednich doświadczeń z jakimś rodzajem zdarzeń, osób czy rzeczy.
- Dotyczy uogólnionych i typowych cech obiektów
• 3 kategorie informacji, składające się na schematy
- główne cechy
- typowe relacje między tymi cechami
- prototypy – typowe wartości tych cech
• Schematy poznawcze są zbudowane hierarchicznie
- dzielą się na:
a) skrypty sytuacji warunkujące orientację w rzeczywistości
b) schematy osób stereotypy i role społeczne
c) atrybucje (schematy przyczyn zdarzeń)
d) strukturę ja
• Atrybuty, emocje i motywy kierują naszym zachowaniem.
• Ludzie dokonują atrybucji według tych samych, typowych dla siebie strategii –atrybucja to
proces subiektywny
- Na podstawie powtarzalny cech syt. jednostka tworzy reprezentacje rzeczywistości aby móc się w niej
adekwatnie poruszać i nie dokonywać diagnozy syt. za każdym razem od nowa.
- Kategorie sytuacji – powstają w miarę zdobywania dośw. i różnią się jakąś ważną cechą powstają wtedy
emocje i oczekiwania.
- Wzorce sytuacji Skrypt. Należy trafnie rozpoznać rozpoznać swój skrypt i przyporządkować do sytuacji.
- Skrypty sytuacji zawierają jej wzorzec poznawczy, emocje, które zwykle nam wtedy towarzyszą oraz
zachowania jakie wtedy wykonujemy:
Prototypy – wyraźnie określone skrypty sytuacji
Hybrydy – mające nieostre granice
- Ukryte teorie osobowości przedświadome pojęcia i schematy odnoszące się do świata społ.
• Klasyczne teorie atrybucji:
Heider „psychologia czł. z ulicy”
- psychologia naiwna
- atrybucje wewnętrzne i środowiskowe
- tendencja do atrybucji wewnętrznych
Kelley
- model współzmienności
• Współczesne teorie atrybucji:
T. Wienera
- 3 kategorie atrybucyjne
1. lokalizacja przyczynowości (zewnętrzna lub wewnętrzna)
2. stałość/zmienność
3. kontrolowalność
8
- 3 wymiary atrybucji:
lokalizacja
dyspozycyjność
zakres
wewnętrzne
Stałe
(dyspozycyjne)
Ogólne
zewnętrzne
Zmienne
(sytuacyjne)
Specyficzne
• Aplikacje kliniczne modelu społeczno-poznawczego:
- poznanie (atrybucje, przekonania, oczekiwania, wspomnienia) determinują uczucia i
zachowanie
- wymienione kategorie mają odniesienie do konkretnych sytuacji lub kategorii
- nieprawidłowe zachowania wynikają z nieprawidłowych, nieprzystosowawczych przekonań
dotyczących siebie, innych ludzi lub wydarzeń; te zachowania i uczucia utrwalają poznanie
błędne koło samospełniającej się przepowiedni.
• RET A. Eblisa (racjonalno – emocjonalna terapia)
- przyczyny problemów psychologicznych stanowią irracjonalne przekonania które
formułujemy wobec siebie
• Wyuczona bezradność Seligmana
- triada depresyjna – negatywny pogląd na siebie, świat i przyszłość
• Kryteria efektywnej samokontroli (wg. Barrona)
1. dobre funkcjonowanie zdrowotne
2. zdolność do spontanicznego i swobodnego kontaktowania z otoczeniem
3. zdolność do korygowania swoich poglądów i ocen
4. elastyczność (tolerowanie drobnych odstępstw od wzorców)
5. wysokie poczucie realizmu
6. nastawienie zadaniowe
7. brak silnych wewnętrznych lęków
• dojrzałość emocjonalna to warunek efektywnej samokontroli
16. struktura „ja”
• koncepcja Sullivana
- wiodąca rola „self”
- jego źródłem są oceny innych oraz personifikacje (wyobrażenia o lub innych, mogące utrudniać
obiektywną ocenę otoczenia)
• fenomenologiczna koncepcja Rogersa
- struktura „ja” zawiera symbolizacje doświadczeń z okresu dzieciństwa (zapisywane są tylko
doświadczenia podtrzymujące pozytywną samoocenę, pozostałe są usuwane do nieświadomości)
- ja = self + idealne self
- Rogers – prekursorem stosowania metody Q-sort do oceny postępów w terapii
- ja realne vs ja idealne – wskaźnik przystosowania
- osoby z niskim self eestem łatwiej nakłonić do oszustwa
- Samoaktualizacja – podstawowa tendencja organizmu urzeczywistniania, podtrzymywania i
podnoszenia własnych możliwości oraz zaktualizowania własnego potencjału.
Ludzie funkcjonują tak, aby doświadczać wewnętrznej spójności i utrzymywać zgodność pomiędzy
spostrzeżeniami „ja” a doświadczeniem. (np. samospełniające się proroctwa)
- „ja odzwierciedlone” – zawiera informacje spostrzegane z punktu widzenia podmiotu i jego
wyobrażeń na temat oceniania go przez otoczenie, głównie przez osoby znaczące.
a) ja realne – umiejętności, cechy, marzenia, aspiracje, wiedza
b) ja idealne – zbiór atrybutów które jednostka chciałaby mieć, lub sądzi, że inni chcieliby aby je miała
c) ja powinnościowe
9
17. Regulacyjna teoria osobowości Reykowskiego
• Osobowość:
- organizacja, a nie zbiór cech (założenie systemowe)
- zbudowana ze struktur umysłowych, które są swoistym zapisem doświadczeń
- tworzy wizje przyszłych celów oraz programy ich osiągnięcia
- zapis doświadczeń i programy mają charakter indywidualny przesłanka podmiotowości
- ulega zmianom w toku życia
• Osobowość jako system regulacji i integracji czynności
• Elementy osobowości:
Mechanizmy motywacyjne
- wyznaczone biologicznie (afektywne), (zasada przyjemności)
- narzucone społecznie (normatywne), działają na zasadzie społecznej aprobaty
- indywidualne (ipsocentryczne lub/i a allocentryczne)
• Trzy rodzaje potrzeb /źródła mechanizmów motywacyjnych:
- popędy
- sfera potrzeb „ja” – potrzeba osiągnięć, dominacji, afiliacji
- sfera motywów prospołecznych – empatia, emocjonalne zarażanie się, współczucie
Mechanizmy poznawcze:
- umiejscowienie kontroli,
- samoocena
- ocena rzeczywistości
Samoregulacji i samokontrola:
- poczucie tożsamości i ciągłości w czasie
- poczucie własnej wartości – self eestem
- samokontrola
• Dwa subsystemy:
- poziom mechanizmów podstawowych
- poziom struktur poznawczych
18. Psychodynamiczna koncepcja osobowości – psychoanalityczne podejście Freuda
• Człowiek jako dynamiczny system fizjologiczny, (system energetyczny) kontrolowany przez
fizyczną zasadę zachowania energii
• Cel – zapewnienie sobie przyjemności, czyli redukcja napięcia, zaspokojenie potrzeb, uwolnienie
energii
• Konflikt pomiędzy popędami a społeczną cenzurą
• Determinizm psychologiczny – nic w naszej psychice nie dzieje się bez przyczyny
• Metoda wolnych skojarzeń, przeniesienie, wgląd
• Duża rola nieświadomości
- świadomość
- przedświadomość
- nieświadomość
• Struktura osobowości:
- id (dąży do przyjemności)
-superego (dąży do perfekcji)
- ego (działa z zasadą rzeczywistości) organ wykonawczy osobowości
• Instynkt życia i śmierci (popędy: seksualny i agresji)
• Libido – energia popędy życia
• Rola lęku i mechanizmów obronnych
• Stadia rozwoju:
- stadium oralne (gratyfikacja: karmienie, ssanie)
- stadium analne (konflikt pomiędzy zatrzymaniem a wydalaniem)
- stadium falliczne (aktywność autoerotyczna)
10
- lęk przed kastracją
- kompleks Edypa
- zazdrość o członek
- kompleks Elektry
- stadium latencji
- stadium genitalne
• Ogromne znaczenie wczesnych faz rozwoju dla osobowości dorosłego człowieka
• Testy projekcyjne: Test Plam Atramentowych (Rorschach) i Test Apercepcji Tematycznej (TAT)
• Nacisk na różnice indywidualne
11
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)