22.Pojęcie prawa wyborczego Prawo wyborcze ma dwa znaczenia: w znaczeniu podmiotowym to jedno z praw obywatela (nie człowieka!). czynne prawo wyborcze - prawo do głosowania i wybierania; bierne prawo wyborcze - prawo do kandydowania
różnice mogą być znaczne - powszechność czynnego prawa to zasada absolutna, ale bierne prawo może być ograniczane, np. podwyższonym wiekiem. w znaczeniu przedmiotowym to gałąź prawa konstytucyjnego regulująca kwestie przygotowania, przeprowadzania i ustalania wyniku wyborów.
podstawą są uregulowania w Konstytucji art. 62, art. 96 ust. 2, art. 97 ust. 2, art. 98-101, art. 127-129, art. 169 ust. 2 i 3.
ustawa z 12.04.2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu RP i Senatu RP (ows);
w pracach nad nią ostre spory polityczne:
zmieniono sposób obliczania głosów z metody d'Honda na metodę St.Laguë → w 2002 r. przywrócono d'Honda;
znowelizowano ustawę o partiach politycznych, rozszerzając zakres subwencjonowania partii przez państwo. 23.Konstytucyjne zasady prawa wyborczego ZASADA POWSZECHNOŚCI określa krąg podmiotów, którym przysługuje prawo wyborcze, wymagając by wszystkim dorosłym obywatelom przysługiwało, co najmniej czynne prawo wyborcze, a wszelkie ograniczenia mogą wynikać jedynie z naturalnych czynników, a nie politycznych. Przesłanki czynnego prawa wyborczego są jednolite dla wszystkich rodzajów wyborów: posiadanie obywatelstwa polskiego - wejście do UE „odrobinę skomplikowało sytuację” → patrz wybory lokalne; ukończenie 18 lat najpóźniej w dniu głosowania - ograniczenie o charakterze naturalnym; posiadanie pełni praw publicznych (w tym wyborczych) - art. 62 ust. 2 albo orzeczeniem sądu jako środek karny, albo jako kara samoistna orzeczona przez Trybunał Stanu → przesłanka ujęta w sposób wyczerpujący, tzn. niemożliwe jest rozszerzanie katalogu ograniczeń. posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych - art. 62 ust. 2 - ubezwłasnowolnione prawomocnym wyrokiem sądy, ale takie postępowanie wszczyna się ze względów majątkowych, co w prawie publicznym nie ma znaczenia. cenzusy nie występują , z wyjątkiem cenzusu domicylu w wyborach lokalnych (art. 5 owst), ale nie w innych (art. 12 ows) Bierne prawo wyborcze - krąg różny w zależności od rodzaju wyborów:
przede wszystkim przesłanką jest wiek → wybory samorządowe - 18 lat; wybory do Sejmu - 21 lat; wybory do Senatu - 30 lat; wybory na Prezydenta - 35 lat; cenzus domicylu w wyborach parlamentarnych został wprowadzony tzw. lex Tymiński, ale ze względu na kontrowersje nie został powtórzony w nowej Konstytucji. System gwarancji - system procedur i instytucji, zapewniający możliwość oddania każdej osobie głosu:
(…)
…, stałych obwodów, tworzone wg kryterium terytorialnego przez rady gmin na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta), o wielkości 500-3000 mieszkańców, chyba że lokalne warunki przemawiają za inną liczbą oraz obwody specjalne (szpitale, zakłady karne i areszty śledcze, polskie statki morskie oraz placówki dyplomatyczne bądź konsularne, ale nie w koszarach wojskowych i policyjnych)
instytucja rejestrów…
… może zostać podzielone na mniejsze okręgi wyborcze, ale musi zostać zachowana w ramach województwa jednolita norma przedstawicielstwa)
w wyborach do Parlamentu Europejskiego - pominięto tą kwestię.
stosunek zasady równości do biernego prawa wyborczego
każdy kto ma bierne prawo wyborcze, ma równe prawo zostania kandydatem;
granice dopuszczalnego zróżnicowania sytuacji prawnej partii…
… odpowiedniej ilości przyborów do pisania;
wejście do kabiny tylko samemu;
osobiste wrzucenie karty do urny;
art. 251 § 2 kk - przestępstwem jest zapoznanie się z treścią głosu wbrew woli głosującego.
pewnym zakłóceniem tej zasady jest sposób zgłaszania kandydatów - konieczność przedstawienia list poparcia.
ZASADA PROPORCJONALNOŚCI - odnosi się do sposobu ustalania wyniku wyborów
zasada większości względnej - ten co uzyskał największą liczbę głosów, został wybrany oraz zasada większości bezwzględnej - wymóg uzyskania więcej niż 50% poparcia → ułatwia wyłonienie efektywnego parlamentu, ale może być on niereprezentatywny, gdyż system ten preferuje dwupartyjność.
zasada proporcjonalności - daje większą reprezentatywność, gdyż mandaty przydzielane są proporcjonalnie do odsetka głosów, jakie uzyskały poszczególne partie…
… w okręgu wyborczym porządkuje się w kolejności od największej do najmniejszej, następnie dzieli przez kolejne liczby całkowite (2,4,6 itd), a z powstałej tabeli ilorazów wybiera się kolejno tyle największych liczby, ile jest mandatów.
w ordynacji do Sejmu stosowany w latach 1993, 1997, odstąpiono w ordynacji z 2001, ale przywrócono w 2002 r. Przyjęty też w ordynacji do Parlamentu Europejskiego…
… było to 69 mandatów i stosowano system d'Honda. Poprawiało to sytuację małych partii oraz wyrównywało pewne niesprawiedliwości w podziale mandatów, ale stanowiło jednocześnie parasol ochronny dla liderów partyjnych. Wyborca nie oddawał głosu na listę krajową.
tzw. progi wyborcze (klauzule zaporowe) - wymóg uzyskania minimalnego odsetka głosów w skali całego kraju. Głosy oddane na partie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)