Zagadnienie 68 Przedstaw poglądy etyczne Sokratesa. Wskaż na ich współczesne znaczenie. Wyjaśnij znaczenie pojęć: monizm, dualizm, pluralizm. Podaj przykłady. Idąc za „Historią Filozofii” Tatarkiewicza, poglądy Sokratesa na tematy etyki można ująć w trzy zasadnicze punkty.
1. CNOTA JEST DOBREM BEZWZGLĘDNYM
Cnota (arete) według Sokratesa to zalety, które są jedyne i wspólne całemu rodowi ludzkiemu. Były to między innymi sprawiedliwość, odwaga, uczciwość, panowanie nad sobą, umiarkowanie, stałość. Dokonał on w ten sposób wyodrębnienia spośród zalet ludzkich tych zalet, które można określić jako zalety moralne. Ważnym było to, że te zalety nie wynikają z ludzkiego ustanowienia, ale z natury rzeczy i są jednakowe we wszelkich kulturach, społecznościach. Cnota jest więc wartością powszechną. Sokrates na podstawie wyżej wymienionych czynników uznał cnotę za wartość najwyższą i bezwzględną i za jedyne prawdziwe dobro, wobec którego inne, pozorne dobra (np. bogactwo, sława, zdrowie) się nie liczą. Człowiek powinien zabiegać o cnotę nie licząc się z niczym, nawet śmiercią. Sokrates wysuwał na czoło cnót panowanie nad sobą, jako że to ono wyzwala umysł spod zwierzęcych popędów. Wyróżnienie dóbr moralnych uczyniło Sokratesa ojcem etyki, a wyniesienie dóbr moralnych ponad inne- ojcem moralizmu. 2. CNOTA WIĄŻE SIĘ Z POŻYTKIEM I SZCZĘŚCIEM
Sokrates wiązał dobro i pożytek w swej filozofii. Twierdził, że pożytek jest zależny od dobra- tylko dobre rzeczy mogą być naprawdę pożyteczne. Ludzie często działają wbrew swojemu pożytkowi dlatego, że nie wiedzą, co jest dobre. Sokrates zalecał cnotliwe postępowanie ludziom, argumentując, że wiąże się one z korzyścią dla nich samych. Dlatego też Sokrates wiązał szczęście nierozszczepialnie z cnotą, twierdził, że ono z niej wynika. Argumentował: szczęśliwy jest ten, kto posiada najwyższe dobro, a najwyższym dobrem jest cnota.
3. CNOTA JEST WIEDZĄ Sokrates twierdził, że wiedza i cnota to pojęcia tożsame. Wszelkie zło pochodzi bowiem według niego z nieświadomości i nikt zła świadomie i umyślnie nie czyni nie czyni . Zaś skoro dobro jest pożyteczne i powoduje stan szczęścia, nikt, kto je zna, nie będzie go nie czynił. Sokrates więc wnioskował „Jest to jedno i to samo wiedzieć, co jest sprawiedliwe i być sprawiedliwym”. Jeśli zaś wiedza nie wystarczy do cnoty, jest to wiedza powierzchowna i niezupełna. Kto ma wiedzę pełną, musi przejąć się nią do głębi i czynić dobro. Z tego wynika też, że cnoty można się uczyć, nie jest ona wrodzona, a jej nabycie zależy od nas samych. Taki pogląd nazywamy intelektualizmem etycznym.
Poglądy Sokratesa zapoczątkowały etykę i moralizm, rozpoczęły rozważania nad dobrami moralnymi i ich dominującym znaczeniem w życiu człowieka. Ich odbicie można znaleźć zarówno w niemal całej filozofii jaki i np. w myśli chrześcijańskiej. Nie straciły one swego znaczenia także dzisiaj, są ciągle żywe i modyfikowane. Obranie cnót moralnych jako celu i drogowskazu w życiu nadal jest rzeczą oczywistą dla wielu ludzi. Prawo jest także zbudowane na w dużym stopniu etyce i uznaniu pewnych cnót moralnych jak sprawiedliwość czy uczciwość za najwyższe. W czasach globalizacji, zaniku wartości i wyścigu szczurów intelektualizm etyczny i postawienie cnoty za najwyższe dobro może być dobrą przeciwwagą i wiele autorytetów powołuje się na to. Uniwersalizm idei sokratejskiej nadal może być uważany za prawdziwy, gdyż w większości świata właśnie te wartości, które ona wywyższa, są wartościami preferowanymi społecznie
(…)
… jońskiej (świat podzielony na cztery żywioły) lub w filozofii S. Kierkegaarda (pluralistyczne rozumienie filozofii- brak jednego systemu).
Zagadnienie 69
Przedstaw główne założenia filozofii stoickiej. Czego dotyczył spór o uniwersalia?
Stoicyzm swe poglądy wywodził w kwestii etyki i logiki z poglądów cyników, natomiast w kwestiach fizyki odnawiał tradycję jońską, w szczególności rozważania Heraklita…
… na pneumie duszy pierwotne wrażenia, które następnie, już wewnątrz duszy ulegają procesowi wzajemnych porównań i połączeń, co prowadzi do powstawania idei wtórnych i złożonych, które jednak jakościowo są zawsze tylko pochodną wrażeń zmysłowych. W umyśle zatem nie ma żadnych idei wrodzonych.
Spór o uniwersalia dotyczył tzw. pojęć ogólnych (pojęć uniwersalnych logiki, powszechników, takim pojęciem jest np…
… właściwością pneumy jest także rozum, nie jest ona siłą mechaniczną i przypadkową, lecz racjonalną, kształtującą świat celowo. Siłę tą nazywano więc logos (rozum jako siłą kosmiczna). Logos tożsamy jest z Bogiem- pierwotną siłą sprawczą. Z tego wynika stoicki panteizm - świat ma boską naturę, bo przenika go boska pneuma/logos i nadaje ona boskość i doskonałość każdemu jego elementowi. Jako element pierwotny…
… jako całość) ma naturę jednorodną, bez względu na stopień swojej złożoności. Przykładem monizmu może być panteizm w filozofii stoickiej. Mam dziwne wrażenie, że monopol cnoty jako jedynego dobra u miszcza Sokratesa to chiba też monizm będzie, panocki .
Dualizm: w filozofii - pogląd, w myśl którego określony obiekt tworzą dwa niesprowadzalne do siebie składniki. Mogą to być np. sfery duchowa i materialna…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)