POEZJA POLSKA OKRESU MIĘDZYWOJENNEGO. ANTOLOGIA I. STARE I NOWE PORZĄDKI RAMY CZASOWE „Ramę, w której mieści się ten względnie krótki, ale wielki okres literatury polskiej, wyznaczyły dwa wydarzenia historyczne: odzyskanie niepodległości w roku 1918 i najazd hitlerowski 1 września 1939”
„niepodległość uczyniła literaturę, a w szczególności poezję, możliwą w takiej postaci, jaka nie była jej znana dotychczas, najazd hitlerowski i wszystko, co po nim nastąpiło, CAŁKOWICIE ZMIENIŁ JEJ SYTUACJĘ”
DWIE PERSPEKTY WY Z perspektywy uczestników: poezja dwudziestolecia międzywojennego (odtąd: DMW) zrywa całkowicie z dorobkiem poetyckim Młodej Polski - idea radykalnej opozycja wobec modernizmu jako jeden z głównych czynników kształtujących obiegowy obraz poezji DMW
poezja DMW rozwijała się wtoku konsekwentnej walki między tendencjami zachowawczymi a awangardowymi (konkretnie między Skamandrem a Awangardą Krakowską)
oba te przekonania autorzy wstępu określają jako „fałszywą świadomość”, choć później przyznają, ze fałszywą tylko częściowo, tzn. że oddają one tylko fragment obrazu poezji DMW
Z perspektywy historyków literatury: na ten temat tylko jeden dużo mówiący akapit: „Gdy patrzy się z dzisiejszej perspektywy ujawniają się podobieństwa, których nieświadomi byli uczestnicy życia literackiego okresu DMW. [...] Ujawniają się też przeciwieństwa, z których nie zdawano sobie wówczas sprawy.” - i wszystko jasne
STOSUNEK DO MŁODEJ POLSKI Poeci młodopolscy w okresie międzywojennym poezja młodopolska była „negatywnym bohaterem” okresu DMW - „same fakty ujawniają, jak mylne było to mniemanie”
wystąpiło zjawisko „unii personalnej” miedzy poezją tych epok - większość poetów młodopolskich była czynna w DMW; Kasprowicz, Tetmajer zyskali miano klasyków; Staffa obwołano patronem nowych tendencji literackich
Przeciw manierze/Młoda Polska jako tradycja negatywna reakcja antymłodopolska była przede wszystkim sprzeciwem wobec obowiązującej w poprzednich latach maniery
w DMW odrzucono stały zespół motywów „nastrojowych”, luźną impresjonistyczną konstrukcję wiersza, schematyczne poetyckie słownictwo
negowano ekspresyjne rozumienie poezji - jako „mowy uczuć”, w której najważniejszy był poetycki monolog
hasło wyjścia poezji na ulice, wprowadzenie mowy potocznej, kreowanie podmiotu lirycznego na prostego człowieka - początkowo miało wyraźnie polemiczny charakter
Młoda Polska zyskała rangę „podstawowej tradycji odrzucanej”, jakkolwiek większość wybitnych poetów Młodej Polski cieszyła się pełnym poważaniem
Młoda Polska jako tradycja pozytywna
(…)
… „Pod Pikadorem” (1918-1919)
miesięcznik „Skamander” (1920-1928)
„Wiadomości Literackie” (1924-1939 - najbardziej trwały i znaczący tygodnik literacki okresu międzywojennego)
awangardziści (ekspresjoniści, formiści, futuryści i przede wszystkim poeci krakowskiej „Zwrotnicy” - Czyżewski, Peiper, Młodożeniec, Stern, Jasieński, Przyboś, Czechowicz, Brzękowski) - „pojawili się na scenie życia literackiego…
… mowy ciemnej, wizyjnej, nasyconej symbolami
Zacieranie się opozycji: tradycjonalizm - nowatorstwo
tendencje nowatorskie mogły współistnieć np. z tradycyjnymi formami wiersza (sama forma wiersza wolnego przestała być, jak w latach 20., wyznacznikiem awangardowości)
poezja zaczęła się zwracać do form, które znikły z literackiej sceny lub stanowiły domenę programowego tradycjonalizmu (np. liryka…
… krajobrazowej, tematyki kultury europejskiej
Poezja kultury
tendencje neoklasycystyczne, przedmiotem poezji stają się postacie historyczne, zabytki, dzieła sztuki (bohaterem wiersza - np. Kochanowski)
zwrot do retoryki - renesans ody
Przekształcenia języka poetyckiego
zacieranie się granic między zwalczającymi się dotąd tendencjami
lata 30. - zwycięstwo wiersza wolnego, choć pisze się też bardziej tradycyjnie…
… nieregularnego”, czyli stanowiącego wariant, grę ze wszystkimi tradycyjnymi systemami
wiersz wolny - „rewolucyjny przewrót w świecie konwencyj mowy wiązanej”
nowe odkrycia wers. modyfikowały odmiany wiersza tradycyjnego
Losy wiersza systemowego
wbrew pozorom wcale nie stawał się przeżytkiem (tradycyjne formy liryki uprawiał z powodzeniem np. Leśmian, skamandryci)
Znaczenie wiersza nieregularnego
w wierszu nieregularnym „zawsze występuje jakiś rodzaj równowagi między rozluźnieniami schematu wersyfikacyjnego a częściową reprodukcją schematu”
wiersz nieregularny podtrzymywał ułatwiał podtrzymywanie tradycji o tyle, że ułatwiał jej adaptację do nowych zadań stylistycznych
Wiersz wolny i jego odmiany
wiersz wolny pojawił się jako możliwość oboczna wobec innych struktur wers. i spowodował niebywałe rozszerzenie…
… Kwadrygi, wpływ na Tuwima, Przybosia, Czechowicza
WOBEC POEZJI OBCEJ
poezja obca znajdowała żywy oddźwięk w Polsce, jakkolwiek trudno znaleźć wzorce aprobowane w całym okresie DMW
ekspresjoniści „Zdroju” - pod wpływem ekspresjonizmu niemieckiego
futuryści - futuryzm włoski i rosyjski
Skamander - Walt Whitman, Emil Verhaeren, Artur Rimbaud, Paul Valery, Rainer Maria Rilke i inni
awangardziści - Guillaume…
…, „jak ów u ogniska”, nazywał się inaczej; nikt nie zbierał krwi z jej stóp, nie przyszła żadna kochająca osoba „z przeczystą chustą” - „A na Golgocie mojej było pusto...”
ANTONI SŁONIMSKI (1895-1976)
poeta z grupy Skamandra, w latach DMW wydał: Sonety (1918), Czarna wiosna. Poemat (1919), Harmonia. Wieniec sonetów (1919), Parada. Poezje (1920), Dialog o miłości ojczyzny między Josephem a Stefanem (1923…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)