Podmiot dramatyczny
Podmiot dramatyczny to zdegradowany lub prymitywny narrator; jego wypowiedzi to didaskalia, w tym miejsca zdarzeń i imiona bohaterów. Porządkuje wypowiedzi przywołując imiona postaci w chwili ich wypowiadania się. Buduje akcję utworu poprzez wymianę zdań bohaterów. Stara się być bezosobowy, co mówi nam, że to nie podmiot tworzy zdarzenia, ale los, że dzieją się w realnym świecie. Podmiot jest poza światem przedstawionym. Jego postawa jest dyskretna, bezosobowa. Podmiot dramatyczny i jego wypowiedź Stwierdzenie istnienia podmiotu dramatycznego, o którym zwykle mówiło się, że właśnie nie istnieje lub że istnieje nie w taki sposób jak w pozostałych rodzajach literackich (bez bliższego określenia, w jaki sposób istnieje i jakie są jego funkcje), sprawia, że należy go tu opisać nieco precyzyjniej. Stwierdzenie takie oznacza, że przypisujemy mu funkcje strukturalne, w dziele nadrzędne, jakkolwiek konwencja rodzajowa polega na ich ukrywaniu, a wyeksponowaniu wypowiedzi postaci literackich. Jako podmiot literacki dzieli on z podmiotem lirycznym i narratorem zasadniczo te same funkcje, a wyróżnia się spośród nich odmiennym stosunkiem do świata przedstawionego, co sprawia, że sam kształt świata jest inny niż w liryce i epice i że formy językowo-stylistyczne, determinowane przez stosunek podmiotu dramatycznego do świata przedstawionego dramatu również są inne, a w każdym razie pełnią jedynie dramatowi właściwe funkcje.
- Tekst podmiotu dramatycznego nazywamy didaskaliami - Podmiot dramatyczny wypowiada się w dramacie, informując o miejscu zdarzeń, imionach oraz zachowaniu postaci, wyznacza co kto mówi (wyraża się też poprzez czyny i słowa bohaterów, przedstawiane bezpośrednio w procesie ich stawania się). Didaskalia są literackimi wskazówkami, sugestiami, uwagami i zarazem objaśnieniami autora, dotyczącymi gry aktorów, reżyserii i scenografii sztuki, będącymi w formie przypisów do tekstu. Swoje narodziny didaskalia miały już w starożytności, w dramacie starogreckim. Wówczas przy okazji głównie świąt ku czci boga Dionizosa organizowano przedstawienia teatralne. Didaskalia wykonywał chór w formie śpiewanej. Była to swoista forma, gdyż działo się to na początku -parodos, między epeisodiami na orchestrze i na końcu- exodos. Śpiew zawierał tekst - komentarz- stasimon, wykonywane pod nieobecność aktora. W dramacie klasycznym tekst poboczny pełnił funkcję:scenograficzną, dopowiedzeniową, opisywał ruch sceniczny, dekoracje, rekwizyty, osobowość bohatera. W miarę upływu czasu dramat zawierał coraz więcej didaskaliów. Bardzo dużo można dostrzec w utworach Wyspiańskiego, a u Witkacego zauważalna jest aż eksplozja tekstu pobocznego. Coraz częściej dopuszczano, aby aktor improwizował tekst. Pojawiła się przewaga elementów wizualnym nad tekstem. Od samego początku pełniły znaczącą rolę w dramacie. Do podstawowych funkcji należą: funkcja informująca, charakteryzująca, uzupełniająca, wzbudzająca emocje u odbiorcy- ekspresyjna, scenograficzna, odzwierciedlająca usposobienie postaci, a także ich gesty, przyzwyczajenia i nawyki. Didaskalia to unaocznienie akcji, wyrażające stan psychiczny bohatera. Przy analizie tekstu pobocznego bardzo ważne są biograficzne aspekty autorów. Jakkolwiek didaskalia w utworze dramatycznym sprawiają wrażenie tekstów równoległych i niezależnych względem dialogów, a przede wszystkim tekstów nierówno wartościowych, to jednak warunkują one sprawność i skuteczność tak organizowanej komunikacji literackiej ujawniając sens strukturalnych funkcji podmiotu dramatycznego w utworze.
(…)
… albo stałe rozłożenie akcentów albo jedno i drugie na raz
•nieregularny wiersz toniczny, str. 201-203:
- najmniej klarowny, zbliżający się niejednokrotnie do innego typu wierszy nieregularnych, bądź też do wiersza wolnego
- wykazuje skłonność do przybliżonego wyrównania w wersach ilości zestrojów bądź też do innej formy celowego ich komponowania (np. do przeplotu wersów równozestrojowych)
Wiersz wolny…
… w wersie
• stały wewnątrzewersowy dział międzywyrazowy po jednakowej liczbie sylab, czyli tzw. średniówki, w wersach dłuższych niż ośmiozgłoskowe
• stały akcent na przedostatniej sylabie wersu, czyli stałą klauzulę paroksytoniczną
•akcent paroksytoniczny przed średniówką (to nie jest reguła)
•regularnie rozłożone rymów o ustabilizowanej przestrzeni półtarozgłskowej, a więc tzw. rymów żeńskich
- nie rymowany sylabowiec nazywa się wierszem biały
- rygorystyczne przestrzeganie równej liczby sylab umożliwiło wybór i rozgraniczenie różnych rozmiarów (formatów) wierszowych
- w sylabowcu bardzo wyraźnie uwidacznia się przerzutnia (zadanie jej polega przede wszystkim na ujawnieniu istniejących w mowie wierszowej dwojakich sygnałów intonacyjnego członowania, np. zaznaczanie granic zdań lub wersów; przerzutnia podkreśla uczucie; czasem może przygłuszyć klauzule, imitując mowę potoczną). Lubili ją Słowacki i Mickiewicz. Renesansowy wiersz sylabiczny - od XV wieku można zaobserwować tendencję do zachowywania stałej liczby sylab w wersach. Dało to początek powstałemu w XVI wieku wierszowi sylabicznemu. Twórcę tego wiersza był Jan Kochanowski. Podstawę sylabizmu stanowi stała liczba sylab w poszczególnych…
… wypowiedzi
- działania zapewniające mu wypowiedzi znamię wierszowości dotyczą przede wszystkim wierszowej intonacji oraz organizacji głoskowej
- system ten zachowuje zawsze możliwość gry dwojakimi układami: składniowym i wersowym
- podział na wersy jest arbitralnie ustanowiony przez autora; staje się poetycką interpretacją zdania przez autora; uzyskuje zdolność sugerowania przez podział wersowy nowej…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)