Hans Richter, Dadaizm. Sztuka i antysztuka, tłum. Jacek St.
Buras, Warszawa 1983
Dada – polemiczny ruch w literaturze (burzenie zastanych
form); w sztuce natomiast niepolemiczny – miał dokonać
zupełnego przewrotu w plastyce. Cel poszukiwań: antysztuka
– czyli całkiem inna niż uprawiana do tej pory. (…) nowa
sztuka uprawiana w poczuciu nowej wolności! s. 7
Richter twierdzi, że atmosfera skandalu wokół dadaistów była
przykrywką dla prowadzenia właściwych poszukiwań sensu
życia czy sztuki. Afery miały wytrącić mieszczuchów
z kołtuństwa.
Kierunek nie miał ustalonych definitywnie wyznaczników
formalnych; najpierw szła nowa ETYKA artystyczna, za nią
dopiero ESTETYKA (FORMY).
Gdzie narodził się dadaizm?
Raoul Hausmann, szef berlińskiej grupy dada twierdzi, że sam go odkrył w 1915 r.
W „Arts” z 1962 r. Claude Rivière: w 1913 w twórczości Picabii zaczątki dada
Alfred Barr Jr, dadaizm zaczął się w 1916 w NY i Zurychu
W Rosji sztuka dadaistyczna już w 1915
*** Włochy: 1909, futuryści wygłaszają szokujące manifesty, co przywodzi na myśl
zachowania dadaistów (bruityzm)***
Richter: Zurych, Cabaret Voltaire, 1916 r.
Richter twierdzi:
Można bez trudu doszukać się w bliższej i dlaszej przeszłości tendencji i manifestów o charakterze
dadaistycznym, bez potrzeby określania ich mianem dada. Nie ulega natomiast wątpliwoścu, że około
roku 1915-1916 w różnych częściach globu ujrzały światło dzienne lub nocne podobne manifestacje,
dla których „dada” mogłoby stanowić wspólną etykietę. s. 13
W Zurychu panowała szczególna atmosfera: spotkały się jednostki różnorodne, którzy kierowali się
w tronę „antysztuki”. W 1915 do miasta przybył pisarz-poeta, filozof, dziennikarz i kabareciarz
w jednym – Hugo Ball. W lutym kolejnego roku założył Cabaret Voltaire, który występował w lokalu
„Meierei” w osławionej dzielnicy Zurychu. Wydarzeniom towarzyszyły rysunki, które Ball początkowo
zdobywał u znajomych.
Postaci działające w „Meierei”:
Hugo Ball
Arthur Segall
Richard Huelsenbeck
Marceli Słodki
Tristan Tzara
Hans Richter
Hans Arp
Marcel Janco
Emmy Hennings
Otto van Rees
Max Oppenheimer
Walter Serner
Na spotkaniach, które odbywały się codziennie, prezentowano m. in. muzykę murzyńską, wiersze
symultaniczne Barzuna i Divoire’a, poezję Apollinaire’a,
prace Picassa i in. Każdy chętny młody (!) artysta miał
prawo przyjść i zaprezentować próbkę swoich
możliwości. Początkowo wypowiadano się w literaturze;
deklamacje tekstów miały zwykle charakter szokujący:
Tzara krzyczał, gwizdał, stukał, Emmy Hennings śpiewała
nienaturalnie wysokim głosem, Huelsenbeck wymagał
akompaniamentu na tam-tamie. Artyści wygłaszali tzw.
poezję automatyczną: każdy dźwięk jest cenny i
przydatny, stanowi jednako ważną część wiersza jak jego
treść – i jest tworzony z marszu, przez recytującego,
który klnie, krzyczy, stęka – słowem, czyni co chce.
Artyści wrażliwi na toczącą się wojnę, w sztuce
znajdowali ucieczkę. Hans Arp: - Odwracając się
z obrzydzeniem od jatek 1914 roku zajmowaliśmy się w
(…)
… na zlecenie druki
reklamowe. Komponował assemblages, kolaże i układy z kawałków mebli. Przylepiał do witraży
w kamienicach plakaty np. z hasłem „Przystępujcie do Dada” szkłem wodnym (nie dawało się zmyć).
W swoim mieszkaniu budował Merzbau: kolumnę pełną „skarbów”, które były związane z jego
znajomymi: był tam kosmyk włosów, pióro, sznurówki, butelka moczu. Schwitters pracowicie
obudowywał i powiększał całość, tak, że gdy zabrakło miejsca, przebił otwór w suficie mieszkania
powyżej. Po ucieczce z Niemiec budował jeszcze 2 kolumny: w Norwegii i Wielkiej Brytanii.
Kolonia
Max Ernst – znakomite humanistyczne wykształcenie. Wykonywał kolaże i frotaże. Sam zresztą
wynalazł FROTTAGE. Rysunki i poezje publikował w „Der Ventilator” a potem w „Schammade”.
Wpływ na malarstwo surrealistek: Fini, Carrington…
…, trafiało
się przez ubikację piwiarni.
Max
Ernst,
fotomontaż
Autoportret, 1920
Paryż
1919-1922
Tu dadaizm popularyzuje Picabia. Tzara po przyjeździe skupia na sobie uwagę. W stolicy Francji bunt
rodzi się najpierw w literaturze. Jego awangardą mieli być publikujący w „Littérature” Gide, Valéry,
Salmon, Strawiński i in. Poezję dadaistyczną uprawiali np. Aragon, Apollinaire…
Jacques Vaché – pisarz i poeta…
… Ernst (1891-1976) malarz, grafik i rzeźbiarz pochodzenia niemieckiego. Studiował filozofię.
Artysta-samouk. Wpływy kubizmu, ekspresjonizmu (za Mackem), orfizmu. W 1919 działa z kolońskimi
dadaistami. OD 1941 w USA, od 1958 we Francji. Uprawiał kolaż, wynaleziony przez siebie frotaż.
W malarstwie okres surrealistyczny. Ilustrował książki.
George Grosz (1893-1959) malarz i grafik, studiował w Dreźnie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)