Nauka o Ziemii - Elementy tektoniki

ELEMENTY TEKTONIKI Tektonika  jest działem geologii zajmującym się budową skorupy ziemskiej oraz przyczynami,  przebiegiem i skutkami procesów prowadzących do jej deformacji. Ogół procesów prowadzących do mechanicznych odkształceń skorupy ziemskiej zwany jest  diastrofizmem . Mianem  tektoniki  określa się również budowę geologiczną jakiegoś obszaru w zakresie  zależnym od diastrofizmu, czyli przestrzenne rozmieszczenie różnych genetycznie i wiekowo  kompleksów skalnych w skorupie ziemskiej (obszar może mieć np. tektonikę fałdową,  platformową). W wyniku diastrofizmu powstają różnego rodzaju  odkształcenia . Odkształcenia skał mogą być  ci ą głe  (bez utraty ciągłości odkształcanego ośrodka, np. wygięcie  warstwy) i  nieci ą głe  (z przerwaniem ciągłości np. rozerwanie warstwy). Charakter odkształceń zależy od rodzaju procesów tektonicznych, warunków, w jakich się odbywają i od rodzaju skał  odkształcanych. Zdolność skał do znacznego odkształcenia ciągłego nazywa się  podatno ś ci ą,  brak tej zdolności -  krucho ś ci ą. W skałach podatnych dochodzi do fałdowań, w skałach  kruchych - do powstania uskoków, spękań. Warstwa geologiczna  ograniczona jest powierzchnią górną czyli  stropem  i powierzchnią dolną czyli  sp ą giem . Grubość warstwy mierzona prostopadle do stropu i spągu nazywa się miąższością warstwy. Miąższość  pozorna  to jej grubość mierzona nieprostopadle do powierzchni stropowej i spągowej (mierzona najczęściej na wychodni warstwy). Płożenie warstw w przestrzeni można scharakteryzować podając ich  bieg, upad oraz kierunek upadu. Lini ą  biegu  warstwy nazywamy krawędź przecięcia się stropowej lub spągowej powierzchni warstwy z jakąkolwiek wyobrażoną płaszczyzną poziomą. Jest więc to dowolna linia pozioma na wybranej powierzchni strukturalnej. Bieg warstwy to kierunek linii biegu, czyli k ą t zawarty mi ę dzy kierunkiem północy a lini ą biegu, mierzony w prawo (zgodnie z ruchem wskazówek zegara).  Określamy go za pomocą kompasu geologicznego, mierząc azymut linii biegu. Linia upadu  warstwy leży na stropowej lub spągowej powierzchni warstwy i jest prostopadła do linii biegu. Jest to więc linia największego nachylenia danej powierzchni warstwy. Upad warstwy, to k ą t pionowy zawarty mi ę dzy płaszczyzn ą  poziom ą  a lini ą  upadu ,  czyli k ą t nachylenia danej powierzchni strukturalnej . Upad określa się za pomocą klinometru (spadkomierza) znajdującego się w kompasie geologicznym. Mierzy się go w płaszczyźnie pionowej, prostopadle do linii biegu. Ponieważ kąt  o danej wartości może być w tej płaszczyźnie zwrócony w dwóch przeciwnych kierunkach, toteż 

(…)

… jej bieg; upad wynosi 900
i nie ma kierunku. Opisanie położenia warstwy poziomej nie wymaga żadnych pomiarów.
Podstawowym przyrządem pomiarowym geologa w terenie jest kompas geologiczny (busola
geologiczna). Służy on do mierzenia azymutów magnetycznych oraz kątów pionowych. Pomiary
te umożliwiają m.in. określenie orientacji przestrzennej warstw, ławic, warstewek, spękań itp.
W każdym kompasie geologicznym znajduje się igła magnetyczna osadzona na podtrzymującym
ją ostrzu. Umieszczona jest ona w puszce ze szklanym wieczkiem. Wewnątrz puszki opisana jest
podziałka stopniowa o porządku odwrotnym niż kierunek ruchu wskazówek zegara. Na wspólnej
osi z igłą porusza się wahadełko klinometru, wskazujące na osobnej skali wartość kątów
pionowych w stopniach. Igła magnetyczna i klinometr mają urządzenia do aretowania…
… powierzchni warstwy i jest prostopadła do
linii biegu. Jest to więc linia największego nachylenia danej powierzchni warstwy.
Upad warstwy, to kąt pionowy zawarty między płaszczyzną poziomą a linią upadu, czyli kąt
nachylenia danej powierzchni strukturalnej.
Upad określa się za pomocą klinometru (spadkomierza) znajdującego się w kompasie
geologicznym. Mierzy się go w płaszczyźnie pionowej, prostopadle…
…
Struktury obcięte co najmniej dwoma uskokami, mniej więcej równoległymi i wypiętrzone,
nazywamy zrębem albo horstem, a obniżone – rowem tektonicznym.
Zapadlisko fragment skorupy ziemskiej (zwykle rozległy), obniżony uskokowo, którego
krawędzie, w odróżnieniu od rowu tektonicznego, nie muszą być równoległe.
Nasunięcia i płaszczowiny - są to procesy pokrewne uskokom z tą równicą, ze masa
przemieszczana…
… miąższości warstw i ich kształcie
Fałd składa się najczęściej z dwu form sąsiadujących ze sobą: antykliny czyli siodła – zawiera
utwory starsze w jądrze i synkliny, czyli łęku z utworami młodszymi w jądrze.
Odcinek fałdu o największej krzywiźnie to przegub. Wiąże on ze sobą dwa skrzydła. Oś fałdu
jest to linia biegnąca wzdłuż przegubu w połowie jego szerokości (podłużna oś symetrii fałdu).
Powierzchnia…
... zobacz całą notatkę