Monopol nabywców (monopson).
Teoria monopolu nabywcy może być rozwijana analogicznie do teorii monopolu oferenta. Dlatego przedstawimy ją w skrótowej postaci, bazując na wnioskach z teorii monopolu oferenta.
Zakładamy teraz, że każdy producent danego dobra może go sprzedać tylko jednemu odbiorcy. Przykładem może być jedyna na danym obszarze cukrownia, mleczarnia, punkt skupu zboża, albo fabryka samochodów zamawiająca drobne, unikalne podzespoły do swojego produktu u wielu drobnych producentów.
Rozpatrzmy teraz najprostszy przypadek, że dane przedsiębiorstwo jest jedynym odbiorcą danego czynnika produkcji. Zna on zagregowaną funkcję podaży (powstałą poprzez zsumowanie indywidualnych funkcji podaży pojedynczych producentów danego dobra) tego artykułu. Pozwala to monopoliście nabywcy wpływać poprzez wielkość zamówień na cenę tego czynnika produkcji. Jeżeli wielkość popytu na ten czynnik produkcji oznaczymy jako r a jego cenę jako q, to będziemy mogli zapisać:
Taką funkcję będziemy nazywali cena-zaopatrzenie albo funkcją popytu na czynnik produkcji r. Jeżeli przyjmiemy, że jest to typowa zależność, tzn. wraz ze wzrostem r cena q będzie rosła, to możemy zapisać:
Wydatki A na czynnik r będziemy oznaczali:
Wydatki krańcowe, pokazujące o ile wzrośnie A, gdy zwiększymy zakupy r o jednostkę i teraz będą określone następująco:
W związku z tym, że pochodna funkcji cena-zaopatrzenie jest większa od zera, to wydatki krańcowe będą zawsze większe od ceny q z wyjątkiem przypadku, gdy r = 0.
Rozpatrzmy teraz przypadek, gdy funkcja cena-zaopatrzenie jest prostą o wzorze:
gdzie: l i k parametry większe od 0.
Wtedy wydatki na czynnik produkcji r będą miały postać:
a wydatki krańcowe:
Widać, że wydatki krańcowe są również prostą ale dwa razy bardziej stromą w porównaniu do prostej cena-zaopatrzenie.
Na rysunku można to przedstawić następująco, co prezentuje rys. 1.
Jeżeli teraz dodatkowo przyjmiemy, że wielkość produkcji monopolisty nabywcy zależy jedynie od wielkości zużycia czynnika produkcji r, czyli gdy funkcja produkcji jest określona wzorem:
oraz iż cena na wyrób produkowany przez tego producenta jest stała i równa p (oznacza to, że monopolista nabywca na rynku czynnika produkcji r jest na rynku swojego produktu jedynie jednym z wielu producentów i panują tam warunki konkurencji doskonałej.
Przychód tego producenta będzie iloczynem stałej ceny p i wielkości produkcji y, co wykorzystując funkcję produkcji możemy zapisać:
Koszty produkcji w tym szczególnym przypadku będą równe wydatkom na czynnik
(…)
… na nim, że istnieją dwa punkty przecięcia się przychodu krańcowego z wydatkami krańcowymi. Ten pierwszy przypisany r1 nie spełnia warunku wystarczającego na maksimum funkcji zysku, gdyż E' jest wtedy bardziej strome od A'. Odwrotnie jest dla r*. Czyli dla takiego poziomu zużycia czynnika produkcji monopolista nabywca osiąga maksimum zysku. Konsekwencją tego jest ustalenie się ceny tego czynnika na poziomie q…
… występuje iloczyn stałej ceny wyrobu i wydajności krańcowej czynnika r a po prawej wydatki krańcowe na ten czynnik. To jest warunek konieczny na maksimum zysku.
Warunek wystarczający będzie spełniony, gdy II pochodna funkcji zysku w punkcie, gdzie I pochodna jest równa zero, jest < 0, co zapiszemy:
Oznacza to, że w punkcie przecięcia się E' i A' ta pierwsza funkcja musi być bardziej płaska od wydatków krańcowych.
W teorii ekonomii przyjmuje się, że typowa funkcja produkcji, czyli zależność między nakładami czynników produkcji a wielkością produkcji, wygląda tak jak, to jest pokazane na górnym układzie współrzędnych rys. 2. Jest to funkcja rosnąca najpierw coraz szybciej a później coraz wolniej. Jest to jednoznaczne, z tym że dla początkowych wielkości produkcji wydajność danego czynnika produkcji najpierw rośnie wraz ze wzrostem y ale od pewnego momentu zaczyna maleć. Lepiej te zmiany ujmuje krańcowa wydajność pracy, która jest przedstawiona w dolnym układzie współrzędnych.
Pamiętając, że przychód krańcowy w tym przypadku jest równy iloczynowi stałej ceny p i wydajności krańcowej czynnika r, czyli:
możemy stwierdzić, że przychód krańcowy będzie przebiegał podobnie jak funkcja produktu krańcowego…
….
Teraz będziemy rozpatrywali przypadek, gdy na przeciw jednego monopolisty stoi drugi, czyli gdy mamy sytuację, kiedy jest tylko jeden producent danego dobra, które jest kupowane tylko przez jednego odbiorcę. Jako przykład takiej sytuacji można podać kopalnię węgla brunatnego w Bełchatowie i elektrownię w Bełchatowie. Ta ostatnia ma kotły przystosowane tylko do spalania węgla brunatnego a z drugiej strony…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)