METODY BIOLOGICZNE KONTROLI STANU BIOCENOZY (metoda saprobowa, biotyczna i bioróżnorodności)
Istnieją trzy podstawowe metody biologiczne oceny stanu biocenozy, dwie z nich (metoda biotyczna oraz metoda saprobowa) znajdują swe zastosowanie w ocenie jakości wód. Trzecia, system bioróżnorodności ma zastosowanie szersze - nadaje się do badania zarówno ekosystemów wodnych jak i lądowych. Wszystkie metody znajdują swe zastosowanie w monitorowaniu stanu środowiska.
Metody saprobowa i biotyczna opierają się na obecności określonych organizmów żywych, które pełnią rolę wskaźników biologicznych (bioindykatorów). Są nimi organizmy żywe, których obecność lub brak, a także poziom liczebności w danym biotopie świadczą o określonych właściwościach abiotycznych badanego ekosystemu. Aby dany organizm został uznany za wskaźnikowy musi spełniać poniższe kryteria:
mieć wąski oraz specyficzny zakres wymagań ekologicznych,
posiadać szerokie rozmieszczenie geograficzne,
występować w środowisku w dużej liczebności, mieć długi cykl życiowy (optymalnie roczny) lub kilkanaście pokoleń następujących jedno po drugim w czasie roku,
być łatwo rozpoznawalny i mieć ograniczony poziom zmienności osobniczej utrudniającej ewentualną identyfikację
charakteryzować się dobrze poznaną biologią, rozwojem osobniczym i dynamiką populacji
Do oceny jakości wód używa się wielu różnych organizmów, od bakterii po ryby. Bierze się pod uwagę obecność lub brak wskaźników w danym środowisku, ich liczebność, a także zmiany zachodzące w strukturach całych zespołów i zbiorowisk organizmów.
Jednym z parametrów biocenotycznych uwzględnianych w czasie analizy jakości wód jest struktura dominacji, określająca wielkość wpływu wywieranego przez dany gatunek na pozostałe gatunki zespołu (zoocenozy) w wyniku osiąganej liczebności wielkości osobniczej , ewentualnie produkcji. Stopień dominacji poszczególnych gatunków z jednej strony jest efektem zdolności do skutecznej konkurencji z innymi gatunkami, z drugiej zaś odzwierciedla stosunki pomiędzy wymaganiami tych gatunków a warunkami jakie znajdują w zamieszkiwanym przez siebie biotopie. W czystej wodzie zazwyczaj współdominuje kilka gatunków (grup organizmów). W miarę przekształcania środowiska wodnego związanego z jego zanieczyszczeniem liczba gatunków (grup) dominujących zwykle maleje. Następnym parametrem które może świadczyć o zanieczyszczeniu wody jest zagęszczenie. Oznacza ono liczbę osobników danego gatunku (zgrupowania) przypadającą na jednostkę przestrzeni. Zagęszczenie populacji hydrobiontów w rzekach zależy nie tylko od zanieczyszczeń, ale od wielu innych czynników zarówno abiotycznych (np. szybkość nurtu, natlenienie wody, temperatura, typ osadów dennych) jak i biotycznych (np. presja drapieżników, liczebność konkurencji) poszczególne gatunki w zależności od stopnia tolerancji mogą reagować na zanieczyszczenie zarówno spadkiem jak i wzrostem zagęszczenia. Coraz częściej oceniając jakość wód bierze się także pod uwagę charakterystyki bioróżnorodności na poziomie populacji.
(…)
… środowiskach, oraz są trudno identyfikowalne,
dla kilku grup brakuje odpowiednich kluczy do oznaczania,
brak organizmów niektórych gatunków może świadczyć o normalnym przebiegu cyklu życiowego np. Trichoptera (larwy chruścików),
trudny jakościowy pobór prób.
Według definicji Tolkampa (1985) system biotyczny to taki system, który łączy różnorodność konkretnych grup taksonomicznych w jeden indeks lub punktację…
… organizmów do rzędów lub rodzin, w przeciwieństwie do metody saprobów, gdzie wymagana jest identyfikacja do poziomu gatunku, wiele makrobezkręgowców prowadzi osiadły tryb życia (w ten sposób unika się błędów związanych z przypadkowym zawleczeniem gatunku),
makrobezkręgowce umożliwiają wymierną lokalizację skutków zanieczyszczeń,
do wielu grup istnieją dobre klucze do oznaczania,
użyteczność przy określeniu…
… (BMWP i wskaźnik Margalefa), przy czym o ostatecznej klasyfikacji wody ma decydować wskaźnik sugerujący jej gorszą jakość. Tabela 1 Modyfikowany system punktacji BMWP (Armitage et al., 1983)
Wyższa jednostka taksonomiczna, rodzina
Punkty
Larwy jętek (Ephemeroptera): rodziny: Siphlonuridae, Heptageniidae, Leptophlebiidae, Ephemerellidae Larwy widelnic (Plecoptera): Potamanthidae, Leuctridae, Capnidae…
…): Unionidae
Skorupiaki Crustacea, Amphipoda (Obunogi): Corophiidae, Gammaridae (kiełżowate)
Larwy ważek (Odonata): Platycnemididae Coenagriidae
6
Pluskwiaki różnoskrzydłe (Heteroptera): Mesoveliidae, Hydrometridae, Gerridae, Nepidae, Naucoridae, Notonectidae, Pleidae, Corixidae
Larwy i dorosłe chrząszcze (Coleoptera): Halipilidae, Hygrobiidae, Dytiscidae, Gyrinidae, Hydrophilidae, Clambidae, Helodidae…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)