To tylko jedna z 30 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Magnum Sal
Górnictwo solne
w Wieliczce
i Bochni
Najstarsze zapiski o górnictwie solnym
w Polsce
1. Nadania Bolesława Chrobrego dla klasztoru tynieckiego zapisane
w dyplomie z roku 1105 r.
2. Przywilej Kazimierza I z roku 1044 „magnum sal alias vieliczka”
3. Dyplom tyniecki z roku 1044 „In Sydina quvatuor surovice et due
taberne et zawar de unaquaque sortagine et dedina” (W Sidzinie
cztery źródła surowicy i dwa kramy, po zawarze soli z każdej panwi
i warzelni)
4. Darowizna Kazimierza II Sprawiedliwego dla klasztoru w Sulejowie
„alvenium salis in Cracoviensis telenio” (panwią soli z kopalni
krakowskiej)
5. Uposażenie klasztoru cystersów w Koprzywnicy z roku 1227
(solifodina)
6. Przywilej Bolesława V Wstydliwego dla klasztoru w Staniątkach
deputat soli „unum caldar, quod vulgaritier chram nominatur” (jeden
blok pospolicie zwany konczem)
Najazd tatarów w roku 1241
doprowadził do takiego zniszczenia
kopalń w Wieliczce i Bochni oraz
wymordowania górników, że pamięć o
nich zaginęła.
Dlatego J. Długosz pisze że sól
odkryto w Bochni w roku 1251, a w
roku 1252 Wieliczce. Marcin Kromer
w Kronice Królewstwa Polskiego
podaje daty 1252 i 1253. W
Rocznikach Kapituły krakowskiej
zapisano że, „odkryto sól, której
przedtem nie było”.
Górnicy zostali sprowadzeni do Polski
z Węgier, Turyngii i Moraw”
Górnicy znajdują w bryle soli pierścień Kingi
żony
Księcia krakowsko-sandomierskiego
Bolesława V Wstydliwego (1247-1279)
Bolesław V Wstydliwy ogranicza prawa osób trzecich na żupach. Przeprowadza
pierwszą sanację gospodarki w żupach, tzw. restytucja czyli zamiana prawa
własności na czynsz pieniężny lub daniny solne
Jan Łaski Kanclerz Koronny
wręcza Królowi Aleksandrowi
Jagiellończykowi
„Statuty
Królewstwa
Polskiego”
Radom 1506 r.
Ordynacja Kazimierzowska „Ordinatio salinorum Vieliciennsium et
Bochenesium, per Casimirum Magnum, ex regestro veterum consuetudium
earundem zuparum ... została wydana przez Kazimierza Wielkiego w roku 1368,
a w roku 1451 potwierdzona przez Kazimierza IV Jagiellończyka.
Organizacja prawna salin Krakowskich
- władzę sądowniczą sprawował Podkomorzy Krakowski
- dochody i wydatki nadzorował żupnik Krakowski
- sprawy związane z ruchem kopalni nadzorował bachmistrz,
odpowiednio, dla żupy wielickiej i żupy bocheńskiej.
Podkomorzy Krakowski jako najważniejszy urzędnik w żupach,
sprawował w imieniu króla władzę sądowniczą w sprawach
górniczych, sam zaś tylko przed królem odpowiadał. Sądy
podkomorzego miały również prawo wyrokować w sprawach
kryminalnych związanych z górnictwem W skład takiego sądu
wchodzili między innymi przedstawiciele kopaczy (robotników
zatrudnionych w żupie) w liczbie czterech starszych. Do obowiązków
Podkomorzego Krakowskiego należała również intronizcja nowego
żupnika w salinie
Żupnik Krakowski odpowiedzialny był za ekonomiczną stronę
działalności żupy. Król w zamian za określony dochód oddawał żupę
w dzierżawę, a Żupnik rozliczał się przed królem raz w roku. Do
jego obowiązków należało również sprawowanie nadzoru
(…)
… i średniego
stopnia.
Robotnicy zatrudnieni w kopalni dzielili się, w zależności od
wykonywanej pracy na:
- piecowi – drążyli chodniki zwane piecami, w poszukiwaniu
soli,
- kopacze – urabiali ściany solne odkryte przez piecowych przy
pomocy kilofów i klinów,
- cieśle – stawiali obudowę w chodnikach i komorach i szybach,
naprawiali uszkodzone obudowy,
- hutmani – pracowali przy szybach i sprawdzali czy górnicy
z kopalni soli nie wynoszą,
- walecze – transportowali urobione bałwany solne i beczki
wypełnione pokruszoną solą,
- wozaki (wozacy) – transportujący pokruszoną sól taczkami pod
szyb,
- kieratowi – obsługujący kołowroty,
- goniarze – poganiacze koni zaprzęgniętych w kieratach lub
kołowrotach.
Przekrój przez złoże w Wieliczce
1 bałwan (mały) 6 - cetnarów (390 kg)
1 bałwan (duży) 8 - cetnarów (520 kg…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)