15-11-2012AD
WYKŁAD III
Leksyka jako podsystem języka. Pola leksykalne i ich struktura.
Relacje semantyczne miedzy wyrazami w obrębie pola: synonimia (a inne elementy współfunkcyjne w systemie językowym i w tekście: hiperonimia-hiponimia, wariancja, ekwiwalencja, peryfraza); antonimia( a relacje pokrewne: konwersja, komplementarność); partytywność (holonim-meronim).
JĘZYK
System leksykalny: względnie otwarty, zmienny, mniej regularny, por. wyrazy: biusthalter, suchoty, binda; dressing, seksting, clubbing, churching)
System gramatyczny: względnie zamknięty, stabilny, regularny, por. używać, słuchać, - zastępowanie rządu dopełniaczowego biernikowymi, od XIV w. dwa sposoby tworzenia czasu przyszłego: będę pisać/będę pisał).
Pole wyrazowe (leksykalne): zbiór jednostek leksykalnych powiązanych znaczeniowo, wewnętrznie uporządkowanych, np. pole nazw uczuć, części ciała itd.
POLA WYRAZOWE:
Otwarte - granice nieostre (centrum i obrzeza)
Zamknięte - grupy wyodrębnione w sposób konwencjonalny przez dana społeczność by uporządkować życie zbiorowe
Uwarunkowania kulturowe pól leksykalnych:
kategoryzacja części ciała człowieka ( por. pol. Palec - ang. Finger, toe)
nazwy rodzeństwa (por. węg. Batya - brat starszy, occs (brat młodszy), nene (siostra starsza), hug (siostra młodsza); w jez. Malajskim: sudara(niezależnie od plci).
nazwy barw (niektóre języki Nowej Gwinei - kolory jasne i ciemne, niektóre polinezyjskie - 3 nazwy kolorów, navaho - 2 typy czerni, niebieski i zielony - jeden kolor)
CASUS: POLE NAZW POKREWIEŃSTWA I POWINOWACTWA
dzieci rodzeństwa: nieć(rzadziej: nieść) i nieściora; dzieci braci dla mężczyzny: synowce i synowice, dla kobiety: bratanki i bratanice - bratankowie i bratanice
brat ojca: stryj lub stryk, jego zona: stryjenka (stryjna); brat matki i jego malzonka: wujek i wujenka(wujna), maz ciotki:pociot(naciot) - wujek i ciotka
-rodzice męża: świekier(swiakier, świokier) i świekrew(świekra, świekrucha); rodzice żony: cieść (później: teść) i cieścia (wcześniej: ćścia, później: teściowa, teścia) - teść i teściowa.
-brat męża: dziewierz, brat żony: szurzy (szurza lub szurzyn); mąż siostry: swak; siostra zony: świeść, siostra męża: zełwa (zołwa, zełwica, żołwica, żełwia) - szwagier , szwagierka.
RELACJE SEMANTYCZNE PORZADKUJACE POLE WYRAZOWE
- wspófunkcyjnosc (warianty; ekwiwalenty; synonimia; hiperonimy- hiponimy-kohiponimy; partytywność………KURWA
WARIANTY:
-warianty fonetyczne: reg. Kościółek - kościółek; dziobek- dzióbek)
- warianty morfologiczne: klusek-kluska, aster-astra, podkoszulek-podkoszulka)
(…)
…. Kościółek - kościółek; dziobek- dzióbek)
- warianty morfologiczne: klusek-kluska, aster-astra, podkoszulek-podkoszulka)
Typy wariantów: ALTERNATYWNE(bocian-bociek), RECESYWNE( kasłać-kaszleć -przestarzały), EKSPANSYWNY( podkoszulek-podkoszulka -wyraz modny)
Specjalizacja semantyczna pierwotnych wariantow:
-owocny(trud)i owocowy(kompot, koktajl)
-wieczorny (wiatr, kaszel, rozmowy) - wieczorowy (suknia, studia)
-rodzynek -rodzynka (o mężczyźnie - tylko rodzynek)
- fałd (geolog) - fałda (załamanie skory, materiału)
-żołądź (anatom) -żołędź (owoc dębu)
-dziobek-dzióbek (czajnik)
EKWIWALENTY- wyrazy o tym samym znaczeniu, występujące w różnych odmianach języka (ogólniej-środowiskowej, profesjonalnej, terytorialnej): Reg. Petronelka - biedronka; reg. Modrak - chaber; reg. Zaglądnąć - zajrzeć; Chłopak - gw…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)