VII. KARTEZJUSZ (1596-1650) I NOWOŻYTNY RACJONALIZM
1. Życie i dzieło
René Descartes (łacińska wersja nazwiska - Cartesius, spolszczona - Kartezjusz) urodził się 31 marca 1596 w miasteczku La Haye, w środkowo-zachodniej Francji (dziś nosi ono nazwę Descartes). Pochodził ze średnio zamożnej szlachty. W 1606 roku René rozpoczął naukę w słynnym kolegium Le Flèche, prowadzonym przez jezuitów. Siedmioletnia nauka w kolegium zaczynała się od języków klasycznych, a kończyła się na filozofii, w ramach której nauczano także logiki, matematyki, fizyki, etyki i metafizyki. Kartezjusz już wtedy dał się poznać jako dociekliwy uczeń, poszukujący we wiedzy pewności. Choć otrzymał w Le Flèche staranne wykształcenie ogólne (zwłaszcza w dziedzinie łaciny i matematyki), to jednak kończąc kolegium był rozczarowany tym, że nie zdobył wiedzy pewnej.
W 1614 roku René udał się do Paryża. Ukończył tam studia prawnicze, uzyskując licencjat obojga praw (cywilnego i kanonicznego). W 1616 roku otrzymał dość pokaźny spadek po babce, dzięki czemu w młodym wieku stał się całkowicie niezależny finansowo. Rozpoczął się wówczas dwunastoletni okres jego licznych podróży, w trakcie których odwiedził Holandię, państwa niemieckie, Czechy, Śląsk, Węgry, miasta włoskie, Danię i Szwecję. Rozpoczął swe podróżowanie od pobytu Holandii. W tym czasie wybuchła wojna trzydziestoletnia (1618-1648) i Kartezjusz zaciągnął się do armii holenderskiej w Bredzie. Wkrótce ją jednak porzucił i wstąpił do armii Maksymiliana Bawarskiego.
Przełomowe wydarzenie dla jego późniejszej filozofii miało miejsce w nocy z 10 na 11 listopada 1619 roku w obozie wojskowym. Kartezjusz przeżył wówczas „szok metafizyczny”. W trakcie tego przeżycia, jak wspomina, zrozumiał, na czym ma polegać jego przyszła filozofia. Z jednej strony doznał wówczas uczucia, że wszelka wiedza, jaką posiadamy, jest niepewna. Nie możemy mieć nawet pewności co do poznania zmysłowego, gdyż istnieją złudzenia. Z drugiej strony - w przeżyciu tej nocy Kartezjusz zrozumiał zasadnicze idee swego przyszłego systemu filozoficznego. W tym czasie interesował się głównie matematyką. Pojawiła się u niego idea zbudowania geometrii analitycznej. Wiele samotnie rozmyślał o systemie tej geometrii, sporządzał jej szkice. Przed pamiętną nocą 10/11 listopada miał już wizję całości nowego systemu geometrii. Być może pod wpływem tej wizji systemu geometrii pojawiła się u niego inna intuicyjna wizja - przyszłego systemu filozoficznego, nad którym pracował przez następne lata. System filozoficzny, który miał dopiero stworzyć, wymagał niepodważalnego oparcia („punktu archimedesowego”), a wszystkie idee w nim, podobnie jak idee geometryczne, powinny być jasne i wyraźne. Temu zadaniu, którego cel Kartezjusz zrozumiał w 1619 roku, poświęcił całe dalsze życie, także osobiste. Po porzuceniu wojska w 1622 roku, prowadził bowiem życie samotne i spokojne, poświęcone studiom i rozmyślaniom.
(…)
… roku zachorował na zapalenie płuc. Znając się nieco na medycynie, próbował leczyć się sam, lecz bezskutecznie. 11 lutego 1650 roku w wieku pięćdziesięciu czterech lat. 2. Znaczenie poglądów Kartezjusza
Kartezjusz był matematykiem i filozofem i miał zasługi w obu tych dziedzinach. W matematyce wielkim jego osiągnięciem był projekt geometrii analitycznej, w której dokonało się połączenie metod algebry i geometrii…
…, przede wszystkim w oświeceniu, rozejście to stanie się jeszcze wyraźniejsze, a słowo „racjonalizm” zyska jeszcze jedno znaczenie i będzie traktowane wręcz jako przeciwieństwo wiary religijnej. Można więc powiedzieć, że dziś słowo „racjonalizm” występuje jako element trzech różnych opozycji terminologicznych: racjonalizm - empiryzm; racjonalizm - irracjonalizm; racjonalizm - teizm. Racjonalizm kartezjański…
… i uczuć w poznaniu i działaniu, choć nie w stosunku do wiary religijnej. Raczej troszczyli się o to, by płaszczyzny wiary i rozumu się przeplatały, zgodnie z zasadą mówiącą, że wiara szuka zrozumienia (Fides quaerens intellectum). W racjonalizmie kartezjańskim i nowożytnym drogi wiary i rozumu zaczęły się rozchodzić. Sam Kartezjusz nie wykluczał jeszcze wiary religijnej, uważał się za katolika…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)