To tylko jedna z 4 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Janina Bielecka, Kancelarie grodzka i ziemska w Wielkopolsce w XVI-XVIII w. ( Na podstawie : Studia źródłoznawcze t.1, 1957; Archeion t.22/23, 1954)
Gród ze starostą miał dwie zasadnicze funkcje: administracyjną i sądowniczą. Posiadał własne kancelarie. Tworzyły je zespoły urzędników uprawnionych do przyjmowania zeznań niespornych i wpisywania ich do ksiąg sądowych wraz z dekretami wydanymi przez starostę, surogatora czy zastępczy sąd tymczasowy, np. kapturowy. W te same księgi sądowe wpisywano również stosunkowo nieliczne akta o charakterze administracyjnym, pochodzące zarówno od króla jak i władz lokalnych np. wojewody czy starosty. Urzędnicy kancelarii robili również na życzenie stron odpisy z akt tzw. ekstrakty , używane jako załączniki do rozpraw sądowych. W księgach grodzkich wielkopolskich szczególne miejsce miały wpisy akt wieczystych. Niezbędną czynnością w ustroju feudalnym było wpisywanie akt rezygnacji nieruchomości czyli akt wieczystych do ksiąg sądowych starostwa. Przed wpisaniem akt wieczystych do księgi nakielskiej, formuła z roku 1432 brzmi: coram domino capitaneo Naclensi. Zasada w omawianym okresie była także powszechna w stosunku do każdego aktu prawnego. W pewnym okresie wyłączono spod tego prawa darowizny i zamiany. Najbardziej zna ne grody wielkopolskie w owym okresie to: Poznań, Kalisz, Wschowa, Nakło, Gniezno, Wałcz a ponadto Konin, Kcynia, Kościan, Pyzdry. Były one we władaniu starosty generalnego mającego swoją siedzibę w Poznaniu. Starostwo generalne wielkopolskie (poznańskie) powstało bezpośrednio po zajęciu tych terenów przez Władysława Łokietka. W ówczesnym czasie starostowie generalni przewyższali kasztelana i wojewodę. Pod nieobecność króla mogli nawet powoływać pod broń pospolite ruszenia z woj. wschowskiego i nakielskiego. Zarówno Wł. Łokietek jak i Kazimierz Wlk. powoływali na to stanowisko osoby z Małopolski albo z mało znaczących rodów Wielkopolski chcąc mieć w nich powolne narzędzia. Wśród nazwisk starostów występują: Zarembowie, Ostrorogowie, Górkowie, Opalińscy, Leszczyńscy, Szołdrscy, Raczyńscy. Najstarsza zachowana w Archiwum księga grodzka wschowska pochodzi z roku 1495 i zawiera przede wszystkim akta wieczyste i zeznania przed starostą grodzkim wschowskim. W latach 1588 i 1591 na ostatnich stronach ksiąg znajdują się notatki o przedwczesnym zakończeniu ksiąg ze względu na śmierć starostów kolejno: Jana Górskiego i Jerzego z Kretkowa. W 1650 roku starostwo wschowskie objął Andrzej Ossowski , a następnie w roku 1720 Antoni Mycielski . W 1738 roku władza starosty przechodzi z Piotra na Lachowicach Sapiehy na Ignacego z Iwanowic Koźmińskiego. Podobnie sprawa wygląda ze starostwem nakielskim. W 1594 roku władzę objął starosta Piotr z Bnina Opaliński,
(…)
… w lutym i marcu 1792 roku. Niestety , 13.06.1792 roku marszałek konfederacji generalnej Szczęsny Potocki nakazał powrót do poprzedniego stanu sądów grodzkich i ziemskich. Marszałek konfederacji województw wielkopolskich Łukasz Łodzia Bniński wydał 30.08.1792 roku uniwersał do dawnych urzędników grodzkich i ziemskich nakazujący im powrót do dawnego urzędowania i złożenie przysięgi wierności konfederacji…
… i spowodowane tym protesty szlachty, od połowy XIV wieku pojawiły się szlacheckie sądy ziemskie. Współzawodniczyły one z urzędem starosty generalnego pod względem merytorycznym i praktycznym. W konstytucji z 1505 roku zawarto tekst mówiący, że „pozwy sądu ziemskiego mają wychodzić spod imienia królewskiego”. W sądach ziemskich urzędowali sędziowie, podsądkowie i pisarze. Powstał podział na powiaty sądowe, w których co dwa tygodnie odbywały się tzw. roczki ziemskie z zakresem działań na cały dany powiat. Sądy ziemskie nie miały kancelarii stale urzędujących. Miały charakter okresowy, przejściowy na okres roczków ziemskich. Nowy sędzia zakładał nową ksiegę, podobnie jak w urzędach starosty. Każdy powiat sądowy miał swoją odrębną księgę. Księgi ziemskie poznańskie zawierają rejestry pozwów, rat, kar i świadków. W Archiwum…
… wielkopolskich istniały kancelarie grodzkie, które otrzymały prawo wieczności. Były to: Poznań, Kalisz, Wschowo, Nakło. Kancelarie grodzkie tych miast miały prawo przyjmowania akt wieczystych, kiedy na innych terenach Polski mogły to robić tylko sądy ziemskie. W pierwszej ćwierci XVI wieku starosta generalny zaprzestał objeżdżania terenu, powołał na terenach podległych surogatorów(zastępców). Również w w. XVI…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)