G r e c j a k l a s y c z n a Baszkiewicz, Ryszka.
Charakterystyka polis greckiej. Polis (państwo-miasto) stała się na wiele wieków podstawową formą polityczną dawnej Grecji. Polis to obwarowana aglomeracja miejska i związane z nią terytorium wiejskie. Ta, charakterystyczna dla rozczłonkowanej politycznie Grecji, struktura państwowa formowała się w UIII w. p.n.e. Początek tej ewolucji V. Ehrenberg datuje na rok 800 p.n.e. Jednak w zacofanej Beocji u schyłku VIII wieku polis była jeszcze w zalążku, jak świadczą Prace Hezjoda. Niemniej kolonizacja VIII wieku tworzyła w Małej Azji już nie handlowe emporia, ale poleis.
Przed powstaniem polis istniały w Grecji obwarowane cytadele w stylu mykeńskim i otwarte osiedla; funkcje władzy były zdecentralizowane. Ewolucja polityczna polegała na tworzeniu obwarowanego miasta, łączeniu terytoriów gminnych i centralizacji władzy w mieście oraz na jego zapleczu. Ten proces tzw. synojkizmu tworzył podstawy trwałej wspólnoty.
Tradycja grecka przechowała wspomnienia synojkizmu i tworzenia wspólnoty praw, łącząc je ~ze wzorem herosa-fundatora polis: Tezeusza w Atenach, półboskiego Likurga w Sparcie. Heros działał ~z inspiracji bożej, bo też polis uznawano za święty dar bogów. Ewolucja ku demokracji przekształcała bogów z protektorów królów i władców w opiekunów wolnej społeczności, bogów-oswobodzicieli (theoi eleutherioi). Polis była więc wspólnotą nie tylko polityczną, ale i religijną. Na jej czele stał bóg opiekun polis (philopolis): Atena protegowała Ateny, Afrodyta Korynt, Apollo wiele kolonii greckich. Poczucie wspólnoty umacniała nieraz wiara we wspólne, boskie pochodzenie całego ludu, uzasadniające boską protekcję nad miastem. Za ratunek w nieszczęściu oddawano cześć opiekuńczym bogom. Polis stawała się tedy organizatorem zbiorowego kultu religijnego (cala polis: nie był to monopol kapłanów). Sądzono dawniej, że kult i religia wchłaniały wolność obywatela polis. Ale właśnie w demokratycznych Atenach najwięcej było świąt religijnych. W IV wieku p.n.e. Demostenes stwierdzał, nie bez goryczy, że flota Ateńczyków zawsze się spóźniała, ale ich święta odbywały się punktualnie.
Upadek władzy królewskiej dokonał się ewolucyjnie, często przez ograniczanie rządów królewskich od kilku lat. W Atenach, gdzie ciągłość ustrojowa była największa, o upadku monarchii zadecydowało odebranie królom władzy wojskowej. Koniec monarchii oznaczał z reguły umocnienie rządów arystokracji właścicieli ziemskich, rządów uzasadnianych m. in. odmienną i wyższą naturą tych „dobrze urodzonych”. Jednakże ewolucja polityczna zmierzała powoli do demokratyzacji. Od VII wieku poważnie się rozszerzył morski horyzont Greków. Kolonizacja, handel, gospodarka pieniężna nadgryzały konserwatywną strukturę agrarną. Próżno szlachta krytykowała niepewne bogactwo handlarzy, przeciwstawiając mu zaszczytne i trwałe bogactwo w ziemi, pochodzące wprost od bogów. Powstanie
(…)
…) i rozwój techniki oratorskiej. Wzrastała rola słowa i reguł argumentacji jako narzędzi polityki. Przekształcała się technika wojenna: wojna to już nie indywidualne wyczyny dzielnych kawalerzystów szlacheckich; decydować zaczęła piechota, a piechur-hoplita był człowiekiem z ludu. Wszystko to wpływało na procesy demokratyzacji i towarzyszyło ich postępowi. Ale decydujące znaczenie miała walka klas. Kryzys…
… zainaugurowali serię swych sukcesów". Zalążki sofistycznych idei są już u niektórych „przyrodników", i odwrotnie, sofiści, interesując się przede wszystkim kwestiami społecznymi, nie przechodzili obojętnie koło problemów przyrodniczych. Wspólne też były korzenie jońskiej filozofii przyrody i sofistyki. Wyrażały one sumę intelektualnych doświadczeń i aspiracji społecznych nowych klas, związanych z rozwojem…
… jest niewolnikiem, zaś biednego utrzymuje państwo i że lepiej się tu żyje biednemu niż bogatemu. W istocie demokracja ateńska dobrze strzegła własności prywatnej, rozziew między równością polityczną a nierównością majątkową trwał i wyrażał się m.in. w powodzeniu niektórych haseł komunizujących.
D. Szkoła wychowania Hellady.
Tak nazwał Ateny Perykles i tak zapewne oceniali rolę swego państwa liczni Ateńczycy…
… w anonimowym pamflecie z drugiej połowy V wieku pt. Ustrój Ateńczyków. Przypisywano go dawniej Ksenofontowi, stąd konwencjonalne określanie autora jako Pseudo-Ksenofonta (lub. jako „Starego Oligarchy"). Żywił on głęboką antypatię do demokracji ateńskiej jako rządu biednych, „złych", nad „dobrymi", tj. bogatymi. Ale Stary Oligarcha bezstronnie przyznawał, iż jeśli już Ateńczycy nie chcą mieć dobrego (tj…
… Peryklesa przypomina nekrolog w tym, iż są tam tylko pochwały pod adresem demokracji. Być może Perykles przecenił niektóre jej zalety, jak i obywatelskie cnoty swych ,współobywateli. Ale demokracja ateńska funkcjonowała, lepiej lub gorzej, jeszcze całe sto lat po Peryklesie, aż do podboju macedońskiego w II połowie IV w. p.n.e.
A. Wo1ność. W szerokim znaczeniu wolność, jako przeciwieństwo niewoli…
… nieśmiertelności. Programowo odrzucano rozważania nad istnieniem i istotą bogów (Protagoras), a nawet wręcz przedstawiano bogów jako wynalazek mędrców dla odstraszania złych (Krytiasz). Zarazem odrzucano mitologię społeczną, przypisującą arystokratom wyższą naturę i stąd szczególne prawa do rządzenia. Prawo, sąd, sprawiedliwość odarte zostały z sakralnych uzasadnień. W miejsce mitu postawili sofiści rozum…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)