FRANCISZEK ZABŁOCKI
FIRCYK W ZALOTACH WSTĘP opracowała Janina Pawłowiczowa
I. Autor
Okres przełomu to lata 1780-1781. w tym czasie poeta napisał 10 komedii, przyniosły mu one medal Merentibus i 100 dukatów z królewskiej szkatuły. II. Komedia Zabłockiego Fircyk w zalotach Dzieje komedii Fircyk jest jedynym utworem Zabłockiego i jednym z niewielu utworów teatru polskiego Oświecenia, które skutecznie oparły się działaniu czasu i niezależnie od mody literackiej cieszą się powodzeniem. Julian Krzyżanowski pisał o Fircyku jako fakturze koronkowej. Gdyż jest to pełna wdzięku komedia salonowa o przeprawach zrujnowanego łowcy posagu, schwytanego w sidła miłości przez lekkomyślną wdówkę, również szczerym uczuciem zagrzaną. Zabłocki umiał tu dosyć banalny szablon obcy zabarwić takim mnóstwem szczegółów z życia wyśmiewanych przez satyrę modnisiów, przełomowe zaś momenty akcji wyrazić z taką swobodą i dowcipem, że istotnie niepodobna było domyślić się, że świetna komedyjka, czarująca widza dzisiejszego swą koronkową fakturą, jest tylko bardzo pomysłową i bardzo oryginalną adaptacja Le Petit-maitre amoureux Romagnesiego. Nie potrafimy dokładnie powiedzieć kiedy Zabłocki rozpoczął i zakończył pracę nad swoim dziełem. Premiera komedii odbyła się dnia 16 czerwca 1781 r. na scenie teatru warszawskiego z udziałem Andrzeja Mierzyńskiego w roli tytułowej. Fircyk był również prezentowany na obiadach czwartkowych. Zabłocki co prawda nie należał do najbliższego otoczenia Stanisława Augusta, ale król znał go zapewne z posiedzeń Komisji Edukacji Narodowej. Wiosną 1780r. poeta ukończył Zabobonnika , tekst, jeszcze w rękopisie, przesłał królowi za pośrednictwem Adama Naruszewicza. Król właśnie przez Naruszewicza przekazał Zabłockiemu medal Merentibus w sierpniu 1780r. Można z tego wnioskować, że pracę nad Fircykiem poeta zaczął jesienią 1780 roku.
Opinie współczesnych o komedii Ze współczesnych Zabłockiemu zachowała się tylko opinia Wojciecha Bogusławskiego, który nie szczędził słów uznania i uważał Fircyka za komedię oryginalną. Komedia jednak nie znalazła uznania wśród uczonych. Ani Franciszek Ksawery Dmochowski, ani Filip Neriusz Golański, ani Wojciech Turski nie wspomnieli słowem o Fircyku , ogólnie lekceważyli oni całą twórczość Zabłockiego. Utwór Zabłockiego nie jest komedią polityczną, ale gdy grano go w roku 1790, piękna przemowa Postoliny, skierowana do Fircyka, a mówiąca o poświeceniu życia za króla, ojczyznę i za swobody, na pewno brzmiała czystym patriotycznym tonem. Utwór oryginalny czy przeróbka? Piotr Chmielowski widział w Fircyku dzieło „rozbujanej swobodnie weny” i nazwał go nawet Arcydziełem (chyba z lekką przesadą :P). Młody Ludwik Biernacki dowodził, że komedia ta nie jest oryginalna, ponieważ przerobiona została z komedyjki Romagnesiego
(…)
…, nadskakiwanie i nadzieję, ale na to i mało dziesięć lat. Fircyk przerywa jej szybko i stwierdza, że faktycznie sam to czytał w Starym Testamencie. I stwierdza, że dziesięć lat to nie tak dużo, skoro Jakub dla Racheli służył lat 14 (ale z niego optymista :P). Jednak to były stare czasy, ludzie wtedy żyli po 300 lat, takie zachowanie to już nie na ten okres. Fircyk powiada, że zredukuje tę sporą liczbę lat 10…
… akcji, identyczny podział na akty i sceny (Zabłocki dopisał jedynie kilka monologów)
identyczna intryga - identyczne role poszczególnych postaci
imiona oczywiście spolszczono: Damon - został Fircykiem, Lisimon - Arystem, Araminte - Podstoliną, Celimene - Klarysą, Arlequin - Pustakiem, a L'Olive - Świstakiem.
mejsce akcji przeniesiono spod Paryża pod Warszawę
Wszystko to co różni oba utwory…
… znaczenie szybsze tempo. Ale i na tym sprawa się nie kończy. Sposób, w jaki Pustak opowiada Świstakowi o Klarysie, charakteryzuje nie tylko Klarysę , ale i Pustaka. Pustak jest zmysłowy, te wszystkie zdrobnienia, te wyliczenia wskazują przy tym na zachwyt, jaki w nim budzi postać Klarysy. Arlequin Romansiego jest bardziej lakoniczny . Zabłocki dodając dwa monologi Pustaka ukazał dodatkowo…
… lekkomyślny wojażer, który z zagranicy przywozi do kraju nie tylko kolorowy strój, pudrowaną perukę, nonszalanckie maniery, ale także zachwyt nad stylem życia wielkich miast Europy i pociąg do łatwego trwonienia ojcowskiego majątku. Młodzian ten równie źle mówi po polsku, jak i po francusku, a nazywany jest paryżaninem polskim.
Fircyk na tle swej epoki
Literatura dydaktyczna nie dostrzegała faktu…
…, że wychowany w surowej atmosferze sarmacko- dewocyjnej młodzieniec, zetknąwszy się z innym światem - czy to za granicą, czy też później w rozbudzonej politycznie i kulturalnie Warszawie - doznawał najpierw oszołomienia, a następnie pragnął korzystać z nieoczekiwanej swobody obyczajowej. Życie Oświecenia podszyte było libertynizmem. Literatura oficjalna jest surowa , nieoficjalna zaś śmiała, napastliwa…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)