Krytyka intelektu. Najogólniej można powiedzieć, że filozofia Bergsona składa się z dwóch głównych części: (a) krytycznej, będącej krytycznym ustosunkowaniem się filozofa do zastanych poglądów filozoficznych oraz (b) pozytywnej, w której Bergson przedstawił własne poglądy na najważniejsze zagadnienia filozofii. W pierwszej, czyli krytycznej części jego filozofii, najważniejszym wątkiem poglądów Bergsona była krytyka poznania intelektualnego. Pojęcie poznania intelektualnego obejmowało u Bergsona zarówno poznanie za pomocą zmysłów, jak i poznanie za pomocą rozumu. To szeroko rozumiane określenie Bergson często używał zamiennie z określeniem „poznanie przez analizę”. Bergson był zdania, że nasz analityczny umysł nie dostarcza prawdziwej wiedzy o rzeczywistości. Uzyskane na tej drodze poznanie ma charakter praktyczny, tzn. służy praktycznym celom życia a nie - prawdzie; inaczej mówiąc, zdaniem Bergsona, intelekt poznaje w rzeczach tylko to, co jest ważne dla działania i ludzkiej praktycznej orientacji w świecie, natomiast w żadnym stopniu nie poznaje istoty rzeczy. Poznanie intelektualne takim poznaniem, które deformuje rzeczywistość i przekształca ją w coś, czym ona naprawdę nie jest. Najważniejsze zafałszowania i deformacje rzeczy przez intelekt są następujące: (a) intelekt usztywnia i unieruchamia rzeczy; (b) intelekt rozkłada rzeczy na części a później usiłuje ponownie konstruować z części całości, które są już tylko jego sztucznymi tworami; (c) intelekt upraszcza rzeczy i pozbawia je ich swoistości i indywidualności; (d) intelekt kwantyfikuje rzeczy; (e) intelekt mechanizuje rzeczy, tzn. pomija to, co jest w nich żywe, samorzutne, twórcze; w sumie, intelekt czyni ze świata mechanizm, rugując z niego twórczość i wolność. Umysł ludzki stara się zastąpić konkretną, niepowtarzalną, dynamiczną, swoistą i tajemniczą rzeczywistość przez ogólne i statyczne symbole, które niszczą ruch i życie. 2. Ewolucja twórcza i pęd życia (élan vital)
Przeprowadzona przez Bergsona krytyka poznania intelektualnego mówi już sama dużo o prawdziwej naturze rzeczywistości, której intelekt nie jest w stanie poznać. Rzeczywistość tę autor „Ewolucji twórczej” miał za nieskończenie różnorodną, bogatą, zmienną, dynamiczną, żywą, wciąż nową; ona - jak uważał - wyłamuje się z wszelkich schematów; stanowi powiązaną i płynną całość, która nie pozwala się w sposób sztuczny kawałkować. Rozwój przyrody - mówił Bergson - jest samorzutny i twórczy. Widać to zwłaszcza w przyrodzie organicznej, która odznacza się szczególnym bogactwem wciąż nowych form. Możliwości rozwoju przyrody są nieograniczone i nieprzewidywalne. Bergson uważał - i jest to jeden z najważniejszych momentów jego filozofii - że rozwój przyrody wynika z jej wewnętrznej siły, którą jest tzw.
(…)
… tego faktu, Bergson porównywał ewolucję kosmosu do wybuchu granatu, który trwa nieustannie, ponieważ rozpryskujące się odłamki wybuchają i rozpryskują się dalej z tą samą siłą, jaką miał pierwszy wybuch. Zdaniem Bergsona, ruch ewolucyjny zmierzał od początku w dwóch głównych kierunkach: w kierunku życia roślinnego oraz w kierunku życia zwierzęcego; z kolei życie na etapie zwierzęcym rozszczepiło się na kolejne dwa kierunki, z których jeden doprowadził do wykształcenia się instynktu, drugi do powstania intelektu. Te dwie linie rozwojowe okazały się najbardziej udane w rozwoju świata zwierzęcego. Jest to z jednej strony linia owadów, której kulminacją są owady rzędu błonkoskrzydłych (mrówki i pszczoły) oraz - z drugiej strony - linia kręgowców, która do najwyższej formy doszła w gatunku ludzkim. Człowiek…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)