Filogeneza człowieka

FILOGENEZA CZŁOWIEKA
Zagadnienia (usos): 1.Stanowisko człowieka w świecie zwierząt. Kształtowanie się cech specyficznie ludzkich. Mechanizmy procesu hominizacji. Paleośrodowisko. 2.. Geneza dwunożności. Ewolucja czaszki i uzębienia. Ewolucja mózgu. 3.Morfologiczne i molekularne aspekty powstania i ewolucji naczelnych. Pierwsze naczelne, antropoidy, hominidy. 4. Wczesne człowiekowate. Zróżnicowanie morfologiczne i terytorialne australopiteków. 5. Definicja rodzaju Homo, wczesne formy rodzaju Homo. Cechy morfologiczne i rozprzestrzenienie terytorialne Homo ergaster i Homo erectus. 6.Środkowoplejstoceńskie formy Homo. Neandertalczyk i jemu współcześni. 7. Powstanie człowieka współczesnego - koncepcje i interpretacja. 8.Zależności filogenetyczne hominidów. wyk. 1
04.10.2012
filogeneza = antropogeneza
„historia chorób u zarania cywilizacji zachodniej”
„być człowiekiem”
„pochodzenie człowieka”
„zagadka neandertalczyka”
„afrykański exodus”
„i stał się człowiek. Ewolucja i wyjątkowość człowieka”
„genom człowieka: ostatnie 5 milionów lat”
„wprowadzenie do ewolucji człowieka”
początki Karol Linnee - zaliczył człowieka do naczelnych (17 wiek), twórca podstaw taksonomii
Thomas Henry Huxley 1863 - miejsce człowieka w przyrodzie
Karol Darwin - 1871 - o pochodzeniu człowieka, drzewo rodowe naczelnych
podstawowe zagadnienia antropogenezy - ustalenie genealogii człowieka
- ustalenie formy wyjściowej dla człowieka
- określenie miejsca i czasu, gdzie proces hominizacji się dokonał
- opis mechanizmów uczłowieczania
- wyjaśnienie genezy dwunożnej lokomocji
- interpretacja ewolucji zachowań
- powstanie mowy
- powstanie i zróżnicowanie morfologiczne form człowieka współczesnego
proces hominizacji polegał na zaniku cech pierwotnych, właściwych innym naczelnym i pojawieniu się cech typowo ludzkich (nie do konca takie proste, bo u różnych naczelnych obserwuje się przejawy ludzkich cech):
- spionizowana postawa ciała i dwunożna lokomocja oraz związane z tym konsekwencje budowy anatomicznej
- najwyższy stopień rozwoju CUN warunkujący powstanie mowy (duża liczba połączeń nerwowych między neuronami w korze) i kulturowych form życia społecznego
- spowolnienie tempa rozwoju osobniczego (dotyczy to przeważnie najwcześniejszych lat życia - u człowieka osobniki najpóźniej osiągają pełną dojrzałość) i wydłużenie poszczególnych okresów życia, wydłużenie okresu między osiągnięciem dojrzałości płciowej a osiągnięciem pełnych wymiarów ciała, długi okres przed osiągnięciem pełnej samodzielności, długi okres poreprodukcyjny, w zasadzie połowa życia (u innych naczelnych - to kilka lat). Duże znaczenie dla uczenia się różnych zachowań niebędnych do funkcjonowania w tak skomplikowanym ukladzie społ + możliwość przekazywania wiedzy innym pokoleniom

(…)

… mln Etiopia
- w odróżnieniu od małp: grubsze kości czaszki, inny kształt wału nadoczodołowego
- budowa miednicy, k. udowa, piszczelowa → dwunożność - przodek wszystkich późniejszych hominidów (?)
- pojemność czaszki 380 - 500 cm3 (← dymorfizm płciowy)
- twarz silnie prognatyczna (wystająca)
- płaski dół żuchwowy
- podstawa czaszki spłaszczona jak u małp
- małe wysklepienie czaszki
- silny dymorfizm płciowy
- zakrzywione paliczki - wspinanie
- długie kończyny górne - wspinanie
- środowiska zadrzewione
- rosnąca wielkość zębów trzonowych
Ausralopithecus bahrelghazali
„Abel”
A. africanus
- pd. Afryka, 3,3 - 3,0 mln lat temu
- twarz wysunięta
- sklepienie czaszki wyższe niż u a. afarensis
- szeroka część twarzowa
- prawie paraboliczny łuk zębowy
- poj. Czaszki - ok. 500 cm3
- dwunożność: krótkie…
… wartości charakterystycznych dla praczłowieka
ontogeneza ↔ filogeneza
istnieją cechy, których kierunek zmian w rozwoju osobniczym jest przeciwny do tego, jaki miał miejsce w filogenezie:
- silniejsze pochylenie czoła
- wysunięcie szczęk
- długogłowienie (im bardziej okrągła głowa u osobników młodocianych, tym bardziej wydłuża się z wiekiem)
cechy, których kierunek zmian w rozwoju osobniczym jest zgodny z procesem filogenezy:
- wysklepienie nosa
- wydatność bródki
- wyrzynanie I1/M1 (najpierw siekacz, potem trzonowy)
są cechami specyficznie ludzkimi
przyczyny zmian w ontogenezie:
akceleracja = przyspieszenie, cechy dojrzałych przodków pojawiają się wcześniej
np. wcześniejsza miesiączka (menarche), wyrzynanie się I1
retardacja = opóźnienie, cechy dojrzałych przodków pojawiają się później
np. menopauza…
… nogach
→ różne przystosowania anatomiczne
brachiator - taki, co się zwiesza
DWUNOŻNOŚĆ
WYK 4 26.10.2012
cechy dwunożności:
- otwór potyliczny w centrum podstawy czaszki (czaszka nie zawieszona, a wsparta na kręgosłupie)
- krzywizna kręgosłupa - S
- specyficzna budowa kolana
- szeroka miednica, poziomo ułożone talerze biodrowe, dźwigają trzewia
- rozwinięte mięśnie pośladkowe
- wysklepiona stopa…
... zobacz całą notatkę